Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Page 128

Umræður
Þorvaldur Þorsteinsson
Vitlaust verk
í síðasta hefti TMM birtist umsögn Sesselju G. Magnúsdóttur um dansleik-
húsverk Helenu Jónsdóttur Open Source. Verkið er í raun eins og margradda
gjörningur sem á tilvist sína öðru fremur undir vakandi nærveru og athygli
áhorfandans. Eða eins og Páll Baldvin Baldvinsson sagði í dómi í DV: „Áhorf-
endur verða að sjá það, þeir sem vilja fylgjast með nýnæmi í þróun sviðsverks-
ins - sem hér væri nær að kalla rýmisverk.“
Sesselju er hins vegar ekki skemmt og verkið veldur henni miklum von-
brigðum. Eða eins og hún orðar það: „Það vantaði listræna útfærslu frá hendi
höfundar og markvissa uppbyggingu á verkinu í heild.“
Það veldur mörgum áhyggjum að þær kynslóðir sem nú eru á viðkvæmasta
mótunarskeiði séu orðnar svo skyndaufar af spennu og djöfulgangi nútím-
ans að það hafi litla þýðingu að bjóða þeim nokkuð annað til afþreyingar en
hámarksáreiti. Að ungt fólk upplifi fyrir vikið ekki ríkidæmið í einfaldleikan-
um, margbreytileikann í kyrrstöðunni eða ævintýrið í hversdagsleikanum. Sé
orðið þrælar rangra viðmiðana og þekki ekki lengur eiginleika sína.
En þetta reynsluleysi af hreinni upplifun og persónulegri sýn er fjarri því að
vera einangrað við yngstu kynslóðirnar. Það er í raun eitt einkenni þeirra sam-
félaga sem kenna sig við nútíma og framfarir. Birtist m.a. í virðingarleysi við
umhverfi og náttúru, skilningsleysi á þörfum manna og skorti á heildarsýn. En
umfram allt stendur vanhæfni okkar til að treysta eigin rödd í réttu hlutfalli
við sáralitla sjálfsþekkingu og gerir hvers kyns gervimennsku að marktækri
viðmiðun.
Eitt mikilvægasta hlutverk listamanna við þessar aðstæður er að skapa
útskot á veginum. Fá okkur til að staldra ögn við og uppgötva eitthvað innra
með okkur sem annars glatast í hafaríinu. Þess vegna er mikilvægt að hvetja
þá til dáða sem hafa kjark til að spila á fínlegustu strengi tilverunnar í verkum
sínum. Listamenn sem treysta öðrum til að skynja fremur en skilja og njóta
þess ríkidæmis sem felst í því að vera til staðar.
í sviðslistum síðustu áratuga má finna ótal hrífandi dæmi um verk sem
„bara eru“. Þar sem listamenn stilla sig um að skapa eitthvað „listrænt“ eða
formsterkt til að dást að en opna þess í stað áhorfandanum leið inn í verkið
með því að halda framvindu opinni og jafnvel óráðinni, fórna „glæsilegum“
126
TMM 2005 ■ 3