Náttúrufræðingurinn - 2019, Qupperneq 12

Náttúrufræðingurinn
84
5. mynd. Rúmlega mánaðar gamalt folald að kljást við veturgamalt
trippi. – Allogrooming between a young foal and a one year old sub
adult. Ljósm./Photo: Hrefna Sigurjónsdóttir 2007, Seli, Landeyjum,
S-Iceland.
6. mynd. Tveir eldri geldingar, (18 og 17 vetra) sem höfðu þekkst í 11 ár
þegar myndin var tekin, voru mjög nánir og sýndu það m.a. með því að
snyrta hvor annan hvar sem var. – Two old geldings (18 and 17 years old)
who had known each other for 11 years when the photo was taken and
were close friends, groomed each other all over the body. Ljósm./Photo:
Hrefna Sigurjónsdóttir 2007, Austurdalur, Skagafjörður, N-Iceland.
á Þingeyrum voru stóðin á grasgefnu
smáþýfðu sléttlendi. Alls staðar höfðu
hrossin skjól, náttúrulegt eða manngert.
Alls eru sex fjölskylduhópar í
gagnasafninu. Í blóðstóði á Seli í
Landeyjum voru fjórir stóðhestar ásamt
146 hryssum og afkvæmum (nýköstuð
folöld og trippi) innan sömu girðingar
(215 ha) þar sem hver stóðhestur varði
sinn hóp (R, S, T, U). Tveir hópanna (P
og Q) voru á hinn bóginn hefðbundnir
hópar með einum stóðhesti í girðingu,
þar sem hleypt var til hryssum á
ákveðnu tímabili og hryssurnar flestar
ókunnugar hver annarri.8,16
Fjórtán hópar án stóðhests eru í
gagnasafninu. Hóparnir voru misstórir
og mjög ólíkir að samsetningu. Í
tveimur hópum voru níu veturgömul
trippi, annars vegar hesttrippi (A) og
hins vegar merartrippi (B). Í einum
hópi voru tveggja vetra trippi af báðum
kynjum (C). Tveir hópar voru án trippa
(sem sagt öll hrossin fjögurra vetra og
eldri; K og M). Í einum hópi (L) voru
folaldshryssur með 6–11 mánaða folöld/
trippi (flokkað sem trippi í 1. töflu ) sem
enn voru á spena, auk eldri trippa. Hinir
hóparnir sex (D, F, G, H, I, J) voru meira
blandaðir (1. tafla).
Þegar hegðun hestanna var skráð
var þess gætt að koma ekki of nálægt
þeim (ekki nær en 10 m) til að lágmarka
truflun af viðveru rannsóknarmanna en
einn vann við skráningu í hvert skipti.
Skráð var í litla handtölvu (Psion) eða
í bók og gögnin svo færð yfir í Excel-
-skjal. Öll sjáanleg samskipti voru skráð
samkvæmt hegðunarkorti sem byggist
á viðurkenndum skilgreiningum á
hegðun hesta.17 Samskiptin voru ýmist
jákvæð (að kljást) eða neikvæð (ár-
ásarhneigð/árásargirni og viðbrögð
sem sýndu undirgefni).1 Í öllum tilvikum
voru skráð séð samskipti, hvaða tveir
(eða fleiri) hestar tóku þátt í þeim, hver
ógnaði (árásargirni) og hver hörfaði
(sýndi undirgefni). Árásargjörn hegðun
þar sem hrossið var greinilega í vörn
telst hér ekki með (sjá heimild 1 og 13).
Hegðun ungra folalda (< 1,5 mán.) var
ekki skráð.1,13
Það að kljást (e. mutual grooming/
allogrooming) er sú hegðun tveggja
hrossa að klóra hvort öðru á sama tíma
(5. og 6. mynd). Ef þau stoppuðu en
byrjuðu aftur innan einnar mínútu var
miðað við að um sama atvikið væri að
ræða, annars var hegðunin skráð sem
annað tilvik. Skráð var hvaða tveir
einstaklingar áttu í hlut. Fjöldi einstak-
linga sem hross kljáðist oftar við en
ef tilviljun hefði ráðið (Chi-kvaðrat
próf, p < 0,05) er skilgreindur sem
félagi eða vinur.11