Náttúrufræðingurinn - 2019, Qupperneq 32

Náttúrufræðingurinn
104
0
5
10
15
20
25
30
35
62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16
Ár / Year
H
lu
tf
al
l v
or
go
ts
sí
ld
ar
(%
)
P
er
ce
nt
ag
e
of
s
p
rin
g-
sp
aw
ne
rs
28°V
62°
62°
62°
62°
62°
62°
28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V 28°V
~2006–09
~2010–13
~1987–03
~1974–86
Mögulegt hlutverk norsku síldar-
innar við endurreisn vorgotssíldar-
stofnsins má kanna með hliðsjón af
breytileika í árgangastærð þessara
stofna. Stærri árgangar vorgotssíldar nú
síðustu árin voru einnig stórir árgangar
hjá norska síldarstofninum, eða aðliggj-
andi þeim (þ.e. árgangar frá 1996 og
2001–2004; 9. mynd), en slíkt samhengi
var ekki að sjá fyrir 1997-árganginn eða
eldri árganga (t.d. frá 1975 og 1979). Í
þessu samhengi verður að hafa í huga
að gögn sýna að norska síldin hafi ekki
farið að ganga aftur á Íslandsmið að
neinu marki fyrr en eftir 2003 (4. mynd).
UMRÆÐA
Íslenski vorgotssíldarstofninn sem
hrundi fyrir 50 árum hefur síðan verið
greinanlegur í síldveiði við Ísland en
aðeins í litlu magni. Vísbendingar eru
um að stofninn hafi tekið eitthvað við
sér síðasta áratuginn og gæti það tengst
endurkomu norsk-íslenskrar vorgots-
síldar inn á íslensk hafsvæði. Það má þó
fullyrða að veiðar á vorgotssíldarstofn-
inum á sínum tíma hafi leitt til svo kall-
aðrar nýliðunarofveiði (e. recruitment
overfishing) sem felst í því að stofnar
eru veiddir niður fyrir þau mörk sem
eiga að tryggja nægilega nýliðun til
viðhalds stofninum. Niðurstöðurnar
vekja upp spurningar um það hvernig
tengslum síldarstofnanna þriggja við
Ísland sé háttað, hvort þessar vorgots-
síldar séu rétt flokkaðar sem íslenskar
vorgotssíldar, séu mögulega óeðlilegar
sumargotssíldar og/eða endurspegli
breytileika í hrygningartíma þess stofns,
eða séu jafnvel einstaklingar úr norska
síldarstofninum sem hafa villst af leið.
Þessar spurningar verða ræddar frekar
hér að neðan ásamt öðrum þáttum
tengdum rannsóknarspurningunum.
Aðgreining milli sumargotssíldar og
vorgotssíldar (og norskrar síldar) út frá
kynþroskastigi, líkt og hér er byggt á,
er möguleg þar sem síld hrygnir marg-
sinnis á ævinni (e. iteroparous) og öll
egg hverrar hrygnu þroskast í samfloti.23
Það þýðir að hver hrygna hrygnir öllum
eggjum sínum á sama tíma og hrygn-
ingartími hvers stofns er tiltölulega
stuttur, svo sem um 30 dagar hjá sumar-
gotssíld.11 Af þessum ástæðum er það vís-
bending um blöndun stofna þegar grein-
ing á kynþroskastigi í sýni fellur ekki að
lýstu þroskaferli kynkirtla viðkomandi
stofns.24,25,11 Þetta á sannarlega við hér
þar sem síld með þroskaða kynkirtla í
október-desember var ákvörðuð sem
vorgotssíld en sem sumargotssíld þegar
kynkirtlar voru á hvíldarstigi. Hins vegar
verður að spyrja hversu mikill breytileiki
sé innan stofna þegar kemur að þroskun
kynkirtla og hrygningartíma, og þá hvort
þroskaðir kynkirtlar að hausti séu mögu-
lega aðeins endurspeglun breytileika í
6. mynd. Hlutfall íslenskrar vorgotssíldar í afla síldar stærri en 26 cm við Ísland í október-desember 1962–2016. – Percentage of spring-spawning
herring in catches of mature herring >26 cm around Iceland in October-December for the years 1962 to 2016.
sumargotssíldinni. Rannsóknir á vor- og
hausthrygnandi síldarstofnum sem finn-
ast blandaðir í Eystrasalti gefa óbeint
neikvætt svar við þessari spurningu þar
sem þeir reyndust einnig vera auðað-
greinanlegir út frá erfðasamsetningu.26
Gera þarf sambærilegar erfðafræðilegar
rannsóknir á stofnunum við Ísland en
þangað til má ganga út frá því að aðgrein-
ing sumargotssíldar og vorgotssíldar út
frá kynþroskastigi sé marktæk.
Eftir að norski síldarstofninn tók
aftur upp fæðugöngu á íslensk hafsvæði
í kringum 2004 stækkaði vorgots-
síldarstofninn, sem bendir til orsaka-
tengsla. Árgangastærð norsku síldar-
innar og árgangaskipan vorgotssíldar-
innar styrkir þá vísbendingu. Þannig
jókst hlutfall vorgotssíldar í kringum
2004 og í kringum 2013 (6. mynd), sem
og lífmassi vorgotssíldar (2. mynd).
Þetta gerist á sama tíma og norski síldar-
stofninn fer að birtast austur af Íslandi
árið 200427 og gengur norður fyrir
Ísland upp úr 2010 (4. mynd).28 Þá er
hinn stóri árgangur norska síldarstofns-
ins frá 2004 búinn að vera uppistaðan
í veiði norskrar síldar við Ísland (14–
25% af fjölda fiska árin 2010–2016 skv.
gögnum Hafrannsóknastofnunar) og
sá árgangur hefur vaxið innan vorgots-
síldarstofnsins á sama tíma (8. mynd).
Þetta má túlka þannig að norska síldin
verði eftir að hausti við Ísland, blandist