Náttúrufræðingurinn - 2019, Blaðsíða 55

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
127
9. mynd. Fuglabúsvæði í vegkanti á einum talningapunktinum undir Eyjafjöllum. – Roadside bird habitat on one of the study plots in
Eyjafjöll region. Ljósm./Photo: Tómas G. Gunnarsson.
og að mæling í viðfang sé rétt. Reikni-
aðferðir af þessu tagi krefjast að auki
stærra sýnis en yfirleitt er í boði við
mófuglatalningu. Við talningu nálægt
vegum og þegar um er að ræða fugla sem
oft fljúga hundruð metra yfir óðulum
meðan á talningu stendur, er ljóst að
staðsetning teljara er ekki óháð stað-
setningu fugls og að staðsetning fugls er
metin með mikilli skekkju. Þá bregðast
mófuglar mikið hver við öðrum og við
athugendum og það viðbragð er breyti-
legt í tíma og rúmi.38 Með hliðsjón af
brostnum forsendum og af fjölbreyttum
uppsprettum breytileika í fjölda talinna
mófugla (2. mynd) er óvíst hverju töl-
fræðileg leiðrétting á sýnileika skilar
þegar meta á mun á fjölda milli ára á
sömu föstu punktunum eins og hér var
reynt. Nýlega hófst samstillt vöktun
vaðfugla í Skandinavíu (Noregi, Svíþjóð
og Finnlandi).41 Þar eru sumir þættir í
aðferðafræði hliðstæðir því sem hér var
gert, þó með nokkrum mun milli landa.
Lítið er gert af því að leiðrétta sérstaklega
fyrir sýnileika og misjafnt er hvort reynt
er að meta stöðu fugla út frá atferli.41
Þéttleiki mófuglanna er að jafnaði
frekar lítill í þessari rannsókn miðað
við það sem sést hefur í öðrum rann-
sóknum.7,21 Það stafar líklega af því að
punktar voru valdir eftir fyrirfram gef-
inni reglu meðfram vegum og því henta
margir hinna völdu punkta illa eða alls
ekki fyrir ákveðnar tegundir. Einnig
getur þéttleiki verið minni við vegi. Taln-
ingarnar ættu hins vegar að endurspegla
fjöldabreytingar á svæðinu almennt þar
sem þær taka til fjölbreyttra svæða. Þetta
er mikilvægt þar sem mismunandi hlutar
stofns geta þróast á mismunandi hátt í
tengslum við gæði búsvæða.47,48 Einnig er
rétt er að hafa það í huga þegar þéttleika-
tölur úr þessari könnun eru túlkaðar að
gefinn er upp fjöldi einstaklinga án þess
að staða fuglanna í varpi sé metin (þær
ágiskanir eru þó til), enda óvíst hverju
slíkt skilar. Rannsóknir benda til að það
skipti litlu máli hvort búnar eru til nýjar
einingar úr töldum fuglum (t.d. pör úr
einstaklingum) þegar markmiðið er að
meta stofnbreytingar, en þetta verður þó
að hafa í huga þegar tölur úr mismun-
andi rannsóknum eru bornar saman.62
Þessar talningar voru upphaflega
skipulagðar með það í huga að meta
áramun á fjölda algengra mófugla á
stóru svæði til samanburðar við rann-
sóknir á einstökum athugunarsvæðum.
Ýmsir staðbundnir þættir, svo sem
afrán og búsmali, valda því að erfitt er
að greina áhrif árferðis og langtíma-
breytinga með rannsóknum á fáum
punktum.45 Tíminn leiðir í ljós hvernig
þetta gengur en mælingar á varpárangri
jaðrakans sem fara fram á vegsniðinu
á sama tíma gefa tilefni til bjartsýni.38
Annað markmið með rannsóknunum
var að meta áhrif landnotkunar á
fuglastofna, því hraðar breytingar hafa
orðið á landnotkun á Suðurlandi á síð-
ustu árum.63 Búsvæðabreytingar á taln-
ingarpunktunum eru þegar sjáanlegar.
Úthaga á tveimur punktum hefur verið
breytt í akurlendi, vindmyllur hafa risið
á einum punktinum og hús hafa verið
reist á tveimur. Gróflega þýðir það að
um 8% punkta hafa breyst á tímabilinu
eða um 1% punkta á ári. Líklegt er að
slíkar breytingar leiði af sér verulegar
breytingar á fuglastofnum á næstu ára-