Þjóðmál - 01.03.2020, Síða 10

8 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
„Þetta var rödd úr gröfinni, sem heyrist nú
sjaldan, rödd liðinnar tíðar, rödd þröngsýns
föðurlandsofstækis sem aðeins heyrist frá
æstustu vinstri mönnum í Evrópu
nútímans.“ Afstaða þessara tveggja
norrænu stjórnmálamanna er skiljanleg
bæði vegna efnislegra ummæla Magnúsar
Kjartanssonar og einnig hins, að samkvæmt
starfsreglum Norðurlandaráðs er alls ekki til
þess ætlazt, að öryggismál Norðurlanda séu
rædd á fundum Norðurlandaráðs.
Þegar hugleitt er hvað veldur því að
Magnús Kjartansson flutti þessa ræðu í
Stokkhólmi, er augljóst hvað að baki liggur.
Ræða þessi var ekki fyrst og fremst ætluð
fulltrúum á Norðurlandaráðsfundi. Magnús
Kjartansson talaði í raun til annars
áheyrenda hóps, enda þótt hann misnotaði
vettvang Norðurlandaráðs til þess. Hann
var að tala við hina svonefndu herstöðva-
andstæðinga hér á Íslandi, sem hafa komizt
að þeirri niðurstöðu að það baktjaldamakk,
sem Alþýðubandalagið á nú í til þess að
hanga í ráðherrastólum, þýði svik við mál-
stað þess í hinu svonefnda herstöðvamáli.
Á ræðu Magnúsar Kjartansson ber því að
líta sem örvæntingarfulla tilraun hans til að
friða þennan kjarna í Alþýðubandalaginu,
sem nú hefur sakað flokkinn og hann um
svik í þessu máli. Er það óneitanlega
brjóstumkennanlegt að fylgjast með
örvæntingu þessa kommúnistaráðherra, en
hún afsakar engan veginn framkomu hans
á erlendum vettvangi og þá hneisu, sem
hann hefur með henni valdið þjóð sinni.
Ljóst er að sá atburður sem varð í Stokk-
hólmi á sunnudaginn var, getur haft
margvíslegar afleiðingar. Máli þessu er
engan veginn lokið. Eftirleikurinn er eftir.
Það er með öllu dæmalaust að íslenzkur
forsætisráðherra verði að setja ofan í
samráðherra sinn á alþjóðavettvangi, eins
og Ólafur Jóhannesson neyddist til að gera
á sunnudaginn var. Og ekki verður annað
séð en forsætisráðherra hljóti við heim-
komuna að láta Magnús Kjartansson taka
afleiðingum gerða sinna og biðjast lausnar
fyrir ráðherrann. Með þeim hætti einum er
sæmd ríkisstjórnarinnar sjálfrar og íslenzku
þjóðarinnar borgið eftir hneykslið í Stokk-
hólmi á sunnudag.“
III.
Þessi 46 ára gamli leiðari Morgunblaðsins
er til marks um sögulegar breytingar á
umræðum um utanríkis- og öryggismál
á norrænum vettvangi. Það er rétt sem
Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra og
leiðarahöfundur segja að um langan aldur
ræddu menn ekki utanríkis- og öryggismál
á vettvangi Norðurlandaráðs. Ríkin fimm í
ráðinu fylgdu ólíkri stefnu. Danmörk, Ísland
og Noregur voru í Atlantshafsbandalagninu
(NATO), Svíar voru hlutlausir utan hernaðar-
bandalaga, sömu sögu var að segja um
Finna, sem höfðu auk þess vináttusamning
við Sovétríkin. Þessi viðkvæmi málaflokkur
var einfaldlega látinn liggja í þagnargildi
á vettvangi Norðurlandaráðs. Þá þróaðist
samstarf utanríkisráðherra landanna utan
ramma norræna ráðherraráðsins og svo er
enn þann dag í dag.
Magnús Kjartansson (f. 1919-d. 1981) var alþingismaður
Reykvíkinga fyrir Alþýðubandalagið 1967-1978 og heilbrigðis-
og trygginga málaráðherra og iðnaðarráðherra 1971-1974.
Áður hafði hann verið ritstjóri Þjóðviljans frá 1947-1971.