Þjóðmál - 01.03.2020, Qupperneq 12

10 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
ætlað sér að blanda sér í íslensk mál. Það
er alger misskilningur. Norðmenn hafa
alltaf tekið fram, að þeim detti ekki í hug
að blanda sér í íslensk málefni. Hins vegar
létu þeir íslensku ríkisstj. vita, hvaða augum
þeir litu á þessi mál. hvaða augum þeir líta
á það, ef Ísland verður gert varnarlaust og
Keflavíkurstöðin verður lögð niður. Nú spyr
ég: Var ekki norsku ríkisstj. frjálst að gera
þetta? Er það tiltökumál, þótt norska ríkisstj.
vildi láta íslensku ríkisstj. vita, hvaða augum
hún lítur á þessi mál? Það er langt frá því, að
norska stjórnin hafi ætlað sér að blanda sér
í það, hvað íslenska ríkisstj. gerði, þrátt fyrir
þetta. Og ég vil taka undir það, sem hér var
sagt áðan, að það er vitanlega nauðsynlegt
að birta þessa orðsendingu almenningi á
Íslandi, úr því að farið er að tala um hana í
þeim tón eins og Norðmenn hafi ætlað að
fara að blanda sér í íslensk málefni. Ég trúi
því ekki, að Norðmenn hafi nokkuð á móti
því, að þessi orðsending verði birt. Ég tel að
það sé alveg nauðsynlegt, að það verði gert.“
V.
Þess sáust ýmis merki í febrúar 1974 að
vinstristjórn Ólafs Jóhannessonar liðaðist í
sundur vegna innbyrðis ágreinings um önnur
mál en utanríkismál. Tilgáta leiðarahöfundar
Morgunblaðsins um baktjaldamakk til að
alþýðubandalagsmenn gætu setið áfram í
stjórninni þótt varnarliðið sæti áfram á við
rök að styðjast.
Á þessum tíma var ég fréttastjóri erlendra
frétta á dagblaðinu Vísi og birti þar 19. febrúar
1974 grein vegna ræðu Magnúsar Kjartans-
sonar í Stokkhólmi og sagði í lok hennar:
„Og þótt ýmsum hafi þótt Norðurlandaráðs-
fundir bragðdaufir, hefur þessi samstarfs-
vettvangur komið mörgu merku til leiðar á
þeim sviðum, sem hann nær til. Íslendingar
ættu ekki að verða fyrstir til að breyta ráðinu
í vettvang pólitískra illdeilna, sem efnt er til í
því skyni að vekja athygli á sér heima fyrir.“
Deilur um efnahagsmál og persónulegur
ágreiningur við forsætisráðherra leiddu
til þess að Björn Jónsson, samgöngu- og
félagsmálaráðherra, úr Samtökum frjálslyndra
og vinstri manna (SF) sagði af sér ráðherra-
embætti skömmu eftir atvikið í Stokkhólmi.
Hannibal Valdimarsson, formaður SF, tilkynnti
6. maí 1974 að þingflokkur SF bæri ekki
lengur traust til ríkisstjórnar Ólafs Jóhannes-
sonar og skoraði því á forsætisráðherra að
biðjast lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt, sem
hann gerði 8. maí 1974.
Vængstýfð ríkisstjórnin sat áfram sem starfs-
stjórn fram yfir kosningar 30. júní 1974
þegar Sjálfstæðisflokkurinn vann glæsilegan
sigur (42,7%) undir forystu Geirs Hallgríms-
sonar, sem síðan varð í ágúst forsætisráðherra
í samsteypustjórn með Framsóknarflokknum.
Þegar leiðarinn um hneykslið í Stokkhólmi
er lesinn vaknar spurning um hvers vegna
höfundur hans nefndi ekki til sögunnar
framtak sem var á döfinni þessa sömu
febrúar daga og gjörbreytti til frambúðar
afstöðu stjórnmálamanna til dvalar varnar-
liðsins og varð til þess að Alþýðubandalagið
setti aldrei aftur brottför varnarliðsins sem
skilyrði fyrir aðild flokksins að ríkisstjórn.
Daginn eftir að leiðarinn um hneykslið í
Stokk hólmi birtist, eða miðvikudaginn 20.
febrúar, lauk undirskriftasöfnuninni undir
kjörorðinu Varið land sem hófst 15. janúar 1974.
Markmiðið söfnunarinnar var að sýna
stuðning landsmanna við veru varnarliðsins
á Íslandi þrátt fyrir stefnu ríkisstjórnar Ólafs
Jóhannessonar um endurskoðun varnar-
samningsins við Bandaríkin. Alls rituðu
55.522 kjósendur, eða 49% þeirra sem
atkvæði greiddu í alþingiskosningum 30. júní
1974, undir yfirlýsingu þar sem stóð:
„Við undirritaðir skorum á ríkisstjórn og
Alþingi að standa vörð um öryggi og
sjálfstæði íslensku þjóðarinnar með því
að treysta samstarfið innan Atlantshafs-
bandalagsins, en leggja á hilluna ótímabær
áform um uppsögn varnarsamningsins við
Bandaríkin og brottvísun varnarliðsins.“