Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 56

54 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
hans, en fyrir lá „skýlaus“ játning Guðmundar
um efni ákærunnar, þ.e. að hann hefði ekið
bifreið sviptur ökurétti og undir áhrifum
ávana- og fíkniefna.
Allir sem komnir eru til vits og ára hljóta að
gera sér grein fyrir mannlegum ófullkomleika.
Jafnvel einföldustu verk þarf að vinna oftar
en einu sinni til að ná viðunandi árangri.
Vitur maður sagði að ekkert í heiminum væri
auðveldara en að gagnrýna aðra. Dómarar
eru vissulega í starfi sem beinlínis krefst þess
að þeir yfirfari og endurskoði verk annarra.
Með eftiráspeki að vopni getur margur
dómarinn talið sér trú um að dómgreind hans
sé betri en þeirra sem unnu að lausn mála á
vettvangi, jafnvel undir alls kyns pressu. Þótt
auðvelt sé að vera vitur eftir á er sú aðferð
ekki tiltæk leiðtogum, frumkvöðlum eða
öðrum sem veljast til forystu og þurfa að taka
skjótar ákvarðanir. Slíkir menn eru sérhverju
þjóðfélagi mikilvægir og þeim þarf að veita
svigrúm bæði til að vinna að markmiðum
sínum og leita lausna, en einnig til að gera
heiðarleg mistök – og læra af þeim. Öðru
máli gegnir auðvitað ef menn gerast sekir
um óheiðarleika, fals, undirferli, misneytingu
valds o.þ.h. Í slíkum tilvikum hlýtur það þó
að teljast lágmarkskrafa að sýnt sé fram á að
viðkomandi hafi verið í vondri trú, sbr. klassísk
viðmið réttarfarsreglna um sönnun og
sönnunarbyrði. Markmið dómsmeðferðar og
dómsúrlausnar er ekki að kveða upp siðferðis-
dóma yfir mönnum, heldur leggja lagalegt
mat á orð og athafnir málsaðila, enda er það
augljóslega ekki hlutverk dómara að rann-
saka hjörtu málsaðila.18 Samsæriskenningar
uppfylla ekki kröfur gildrar rökfærslu og
jafngilda ekki sönnun.
Síðastnefnt atriði er nefnt í tilefni af mál-
flutningi lögmanns Guðmundar Ástráðssonar
fyrir MDE um ætlaðan ásetning fyrrverandi
dómsmálaráðherra í aðdraganda skipunar 15
dómara í Landsrétt vorið 2017.19 Spurningar
dómenda og svör lögmanns málshefjanda
fyrir yfirrétti MDE, þar sem fram kom að
Guðmundur hyggist ekki leita eftir endur-
upptöku málsins ef fallist verður á kröfur
hans fyrir MDE, sýndu að hagsmunir máls-
hefjanda af niðurstöðunni eru óljósir, ef nokkrir.
Frammi fyrir framangreindum staðreyndum
málsins og hinu víðara samhengi sem hér
hefur verið til umræðu er lesandinn hvattur
til að sjálfstæðrar íhugunar um það hvort
réttlæta megi íhlutun MDE í skipan dómara á
Íslandi eins og hér stendur á. Við það mat
verður ekki fram hjá því horft að um skipan
dómsvalds hérlendis fer samkvæmt ákvæðum
stjórnarskrár, sem útfærð eru með almennum
lögum og framkvæmd af réttkjörnum
fulltrúum íslenskra kjósenda samkvæmt
pólitísku umboði og pólitískri ábyrgð, sem
byggir ekki síst á fyrrnefndri 1. gr. stjórnar-
skrár lýðveldisins nr. 33/1944.
Fróðlegt verður að sjá hvort og þá hvernig
yfirréttur MDE telur sig geta fyllt í eyður
málsins og staðfest niðurstöðu undirréttar
MDE án þess að þá teljist sjálfkrafa komið
að „stund sannleikans“ í þeim skilningi að
viðurkenna verði grímulaust að upp sé runnið
skeið nýrrar tegundar stjórnarfars, þar sem
stjórn yfirþjóðlegra stofnana hefur leyst
grundvallarstofnanir íslenska lýðveldisins af
hólmi.
Framsal fullveldis hefur aldrei verið
borið undir íslenska kjósendur
Erfitt er að sjá gild rök fyrir því að íslensk þjóð
undirgangist umyrða- og umræðulaust nýja
skipan mála, þar sem dómarar eða umboðs-
lausir sérfræðingar taka sér vald til að grípa
inn í, endurskoða og lýsa ógildar ákvarðanir
kjörinna fulltrúa um málefni íslenska ríkisins.
Jafnvel þótt menn séu hlynntir slíkri niður-
stöðu í því einstaka máli sem áður var nefnt
er fyllsta ástæða til að vara við slíku verklagi,
þar sem með því er verið að opna fyrir þann
möguleika til framtíðar að mannleg mistök,
venjuleg glámskyggni, athugunarleysi og
yfirsjónir verði með eftiráspeki tortryggðar
og nýttar sem réttlæting þess að setja
starfsemi grunnþátta ríkisins í uppnám og
óvissu. Slíkt hefði augljóslega lamandi áhrif
með því að grafið væri undan réttaröryggi,
stöðugleika laga og fyrirsjáanleika í daglegu