Þjóðmál - 01.03.2020, Qupperneq 78

76 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
Bókarýni
Í skugga réttlætisins (In the Shadow of Justice)
eftir Katarinu Forrester segir sögu bókar eftir
Bandaríkjamanninn John Rawls (1921–2002)
sem kom út árið 1971 og heitir Kenning um
réttlæti (A Theory of Justice). Þetta er
merkileg saga því verk Rawls gnæfir hátt yfir
flatneskjuna í stjórnmálaheimspeki síðustu
aldar og hefur enn ómæld áhrif á rökræður
og skrif um siðferði og réttlátt samfélag.
Áratugina á undan útkomu Kenningar um
rétt læti höfðu heimspekileg skrif um stjórnmál
hvorki farið hátt né haft mikil áhrif. Umfjöllun
um slík efni var mest undir áhrifum heimspeki-
kenninga sem mótuðust áður en tuttugasta
öldin gekk í garð – sem sagt hvorki mjög
frumleg né nýstárleg. Upp úr miðri öldinni
bar mest á sjónar-miðum í anda nytjastefnu
hjá þeim sem á annað borð töldu að vísindi
og fræði hefðu eitthvað bitastætt að segja
um rétt og rangt. Talsmenn þeirrar stefnu
leggja gjarna meiri áherslu á hag heildarinnar
en réttindi einstaklinganna og telja mestu
varða að sem flestum líði vel.
Lungann af síðustu öld höfðu ýmis afbrigði
af rökfræðilegri raunhyggju og framstefnu
(e. positivism) mikil áhrif við háskóla vítt
og breitt um heiminn. Þau áttu það flest
sameiginlegt að vefengja að til væri neinn
eiginlegur sannleikur um siðferðileg efni.
Samkvæmt kokkabókum heimspekinga
sem fylgdu þessum stefnum kvað vera til
hlutlægur sannleikur um hvernig heimurinn
er en aðeins huglæg viðhorf um hvernig
hann ætti að vera. Þeir drógu gjarna skil milli
stað reynda og gilda og töldu að rannsóknir,
vísindi og fræði hlytu að snúast um stað-
reyndir en vera hlutlaus um gildi.
Atli Harðarson
Í skugga réttlætisins
In the Shadow of Justice: Postwar
Liberalism and the Remaking of
Political Philosophy
Höfundur: Katarina Forrester
Útgefandi: Princeton University Press 2019
432 bls.