Úrval - 01.03.1960, Blaðsíða 39

HUGSUN OG TILFINNING
heyra hana nefnda á nafn, vek-
ur bergmál í huga okkar, sem
við getum ekki skilgreint né út-
skýrt, hvernig svo sem á því
stendur. Þessi kennd getur ver-
ið óþægileg, jafnvel vakið okk-
ur ótta og samt botnum við
hvorki í henni né getum rifjað
upp orsakir hennar.
Annað dæmi skulum við
sækja í drauma okkar. Stund-
um getum við fundið, í rugl-
ingslegu en skýru mynztri
drauma okkar, flæktar minning-
ar um atburði, sem eiga sér
stoð í fortíð okkar með þeim
hætti að við höfum löngu
gleymt þeim og höfum ekki hug-
mynd um það lengur að þær
væru til. Freud fann færar
leiðir til þess að kanna hinar
ómeðvituðu víðáttur hugans
með rannsókn á draumum, og
komst að þeirri niðurstöðu að
þær væru harla stórar. Og lík-
urnar benda vissulega til þess,
að miklu meira af liðinni
reynslu okkar ásamt tilfinning-
unum, sem henni fylgdu, liggi
geymt í hinum ómeðvitaða
hluta hugans en jafnvel í for-
meðvitundinni, eða þeim hluta
hugans sem aðgengilegur er.
Ég sagði að unnt væri að afla
frekari upplýsinga um eðli hug-
ans með því að grandskoða at-
ferli annara manna. Sú skoð-
un er ekki bundin við það, sem
þeir segja manni beinlínis. Við
getum líka fylgst með tjáningu
tilfinninga þeirra af svip þeirra
og fasi, fölva þeirra eða roða.
URVAL
Við vitum að þetta eru vitnis-
burðir um skapbrigði. En mik-
ilvægt er að minnast þess, að
þetta er einnig vottur um breytt
líkamsástand. Raunar getum
við skilgreint skaphöfn manns
á þá lund, að hún sé gerð úr
hvoru tveggja í senn: huglægu
tilfinningaástandi og hlutlægu,
mælanlegu ástandi líkama og
lieilastarfsemi. Ef til vill er
ógerlegt að skipta skapi án
þess að verða fyrir líkamlegri
breytingu, ekki aðeins í heil-
anum, heldur í mestum hluta
taugakerfisins, sem annast
sjálfvirka stjórn á andardrætti,
blóðþrýstingi, æðaslögum, efna-
breytingu meltingarvökva, og
yfirleitt hinum margslungnu
efnaskiptingum líkamans í
heild. Eftir langvarandi skap-
örfun geta hin líkamlegu um-
merki, sem henni fylgja, orðið
varanleg um lengri eða
skemmri tíma. Eftir langa sorg
og mikinn grát sitja menn með
þrútið andlit. Að vísu telzt það
ekki sjúkdómur, en svo sannar-
lega er þar um að ræða líkam-
leg einkenni, sem þurfa tíma til
að jafna sig. Við þeim má nota
líkamleg læknisráð, svo sem
kaldan bakstur eða andlitsfarða.
En það myndi áreiðanlega eng-
inn efast um það eða neita því,
að orsökina er að finna í tilfinn-
ingunum — að minnsta kosti
ekki með sjálfum sér.
Rannsókn á líkamlegum
breytingum, sem virðast standa
í tengslum við skapbrigði, er
33