Úrval - 01.03.1960, Blaðsíða 38

TjRVAL
stórum og þéttum hópi manna,
og það látið hvarfla um andlit
þeirra .Við sjáum aðeins fólk-
ið, sem ljósgeislinn fellur á í
þessum stóra hópi, en vitum að
allt í kring um geislann er
fjöldi manns, sem bíður þess
eins að ljósið falli á þá. Á svip-
aðan hátt innifelur meðvitund-
in allt það, sem við skynjum að
er að koma fyrir okkur, og
einnig ýmislegt af því, sem
reynsla augnabliksins rifjar
upp fyrir okkur.
Því er leitarljósið hvarflar
nú um sviðið, þá sjáum við ekki
aðeins þetta fólk, heldur rifja
þessi andlit upp fyrir okkur
minningar um annað fólk á
öðrum stað og annari stundu,
— sem sumt hvert er alls ekki
á þessu sjónarsviði. Þar með er-
um við komin að for-meðvit-
undinni. Hún er sá staður vit-
undarlífsins, þar sem allt það er
geymt, sem við höfum reynt í
fortíðinni og getum enn munað.
Þar er einnig talsvert af því,
sem við höfum einhverntíma
munað, en erum nú búin að
gleyma. En það er furðumargt,
sem bendir eindregið til þess,
að því fari víðsfjarri að allt
það, sem er gleymt, sé í raun-
inni týnt úr huga manns með
öllu. Margt af því er enn í
geymslu, og getur rifjast upp
fyrir manni undir vissum kring-
umstæðum og komið þannig
fram í vitundina.
Þessi kenning um hinn ómeð-
vitaða hluta hugans sem and-
HUGSUN OG TILFINNING-
stæðu hins algjörlega meðvit-
aða hluta, er einkum byggð á
rannsóknum Sigmund Freud
prófessors. Sálfræðigrúskarar
höfðu að vísu hreyft henni áð-
ur, en það var hann, sem vatt
sér í það að sanna, að til geta
verið allverulegar birgðir af
reynslu, — ekki aðeins hugsun-
um, heldur líka tilfinningum og
háttalagi, sem einu sinni var
meðvituð, en er nú horfin; og
ekki aðeins í þeim skilningi, að
við munum þetta ekki lengur,
heldur í þeirri víðtæku merk-
ingu, að við gerum okkur bók-
staflega ekki neina grein fyrir
því lengur, að við höfum nokk-
urntíma átt þetta til. Nefnum
tvö algeng dæmi þessu til út-
skýringar.
Öll höfum við einhverntíma
reynt að rifja upp úr hugskoti
okkar eitthvað, sem við vissum
sð átti að vera þar, en sem við
gátum ekki fundið í minnis-
hirzlunni þegar til átti að taka.
Það gæti verið svar við spurn-
ingu á prófi. Við vitum að við
vitum þetta, að við höfum lært
það, en samt fer einhvemveg-
inn svo í óðagoti þessa and-
artaks, að við getum ekki fundið
það. Ellegar þá að um er að
ræða jafn hversdagslegan at-
burð og samband milli andlits
og nafns, eða milli manneskju
og einhverrar tilfinningar frá
forðum tíð, sem við getum ekki
hent reiður á; þannig að fund-
ur okkar og þessarar mann-
eskju, eða jafnvel það eitt að
32