Úrval - 01.03.1960, Blaðsíða 32

TJRVAL
hraða, sem næmi 4,8 til 8 kíló-
metrum á klukkustund.
Annar Cambridgemaður, dr.
Richard Bainbridge, heldur nú
áfram mælingum þessum með
mjög merkilegu áhaldi. Hann
hefur smíðað sér langan stokk
úr glæru plasti, nær ferhyrnd-
an að þverskurði, en beygðan í
hring, þannig að hann myndar
eins konar endalaust fiskabúr,
líkast hjóli með hola gjörð,
hálfan þriðja metra í þvermál.
Fiskur er látinn í þessa vél, og
hjólið snýst síðan í gagnstæða
átt við þá, sem hann syndir í,
þannig að áhorfandanum virðist
fiskurinn standa kyrr. Þess er
vandlega gætt, að vatnið renni
ekki til í hjólinu, svo að snún-
ingshraði hjólsins verður ná-
kvæmlega jafn sundhraða fisks-
ins. Hjólið er knúið rafmagns-
hreyfli og rafeindavél stjórnar
hraða þess. Tvær kvikmynda-
vélar ljósmynda fiskinn, sín frá
hvorri hlið, og skrá jafnframt
snúningshraða hjólsins.
Fram að þessu hefur dr. Bain-
bridge gert tilraunir með vatna-
fisk, •—■ lontur, gullfiska og sil-
unga, frá hálfum öðrum þuml-
trngi upp í fet á lengd. Hann
hefur sýnt fram á, að sundhrað-
inn fer eftir tíðni sporðslaganna
og einnig eftir umfangi þeirra,
það er að segja því, hversu langt
til hliðar fiskurinn sveiflar
sporðinum. Mesti hraði, sem
hann hefur nokkru sinni mælt,
voru 16 kílómetrar á klukku-
stund, hjá tólf þumlunga löng-
HVE HRATT SYNDA FXSKAR?
um silungi; þótt tíðast sé há-
marks sundhraði silunga 9,6 til
11,2 kílómetrar á klukkustund.
Hámarkssundhraði tíu þuml-
unga langs gullfisks reyndist 4,
8 kílómetrar á klukkustund. Dr.
Bainbridge vinnur nú að könn-
un á því hversu úthaldsgóðir
fiskar séu á hraðsundi.
Yfirleitt eykst sundhraðinn
með lengd fisksins: hámarks-
hraði fiska, sem eru allt að einu
feti á lengd, er yfirleitt tíföld
skrokklengdin á sekúndu. En
slík afrek vinna þeir þó ekki
nema í neyðartilfellum og þolið
verður þá aðeins mælt í sek-
úndum. Með einum sporðslætti
nær fiskurinn hraða, sem óger-
legt er fyrir hann að halda á-
fram. Það er til dæmis talið
sennilegt að sumir fiskar geti
brugðið við úr hvíldarstöðu og
náð hámarkshraða á aðeins ein-
um tuttugasta parti úr sekúndu
með átaki sem jafnast á við
fjórfalda líkamsþyngd þeirra.
Þannig mun Iáta nærri að lax,
sem stekkur mannhæð upp úr
vatni í 45 gráðu hom, hafi náð
um það bil 32 kílómetra hraða
á klukkustund í þann mund sem
hann skýzt upp úr vatnsborð-
inu.
I hafrannsóknarstöðinni í Ab-
erdeen er sundhraði fiska at-
hugaður í sambandi við veiði-
tilraunir. Þar hef ég, ásamt fé-
laga mínum Bill Dickson, eink-
um mælt sundhraða sjávar-
fiska, sem hafa verzlunargildi:
síldar, makríls, sjóbirtings,
26