Læknaneminn - 01.04.2008, Qupperneq 48

úr heimi hjátrúar og hindurvitna en vísinda.
Læknar virðast hafa vantreyst vatnslækningum Þórðar.
í spænsku veikinni vöruðu nokkrir Reykjavíkurlæknar
beinlínis við henni og kvartað var til landlæknis undan
Þórði. En Guðmundur Björnsson landlæknir var
velgjörðamaður Þórðar og sveitungi og ekki líklegur til að
leggja stein í götu vinar síns. Sennilegast er því að hann
hafi þaggað málið niður. Reyndar voru vatnslækningar
Þórðar á allra vitorði. Við einar bæjarstjórnarkosningar
þar sem Þórður var í framboði var hann jafnan kallaður
Þórður vatn til aðgreiningar frá nafna sínum á sama lista
sem kenndur var við annan vökva og sterkari.
Það má deila um það endalaust hvort vatns- og
hungurlækningar Þórðar hafi staðið öðrum
lækningaaðferðum samtíðarinnar að baki eða ekki. Hinu
verður vart mótmælt að þessi meðferð var um margt
mjög stórkallaleg og ómannúðleg.
að Kleppi. Menn höfðu fyrir löngu tekið upp vísindalegri
vinnubrögð enda trúðu fæstir á illa anda eða „besættelse“
lengur heldur litu svo á að geðsjúkdómar væru líkamlegir
eins og aðrir sjúkdómar og ekki yfirnáttúrulegir á neinn
hátt.
Stækkun Klepps
Þegar Kleppur var stækkaður árið 1929 var ráðinn nýr
yfirlæknir að stofnuninni, Helgi Tómasson, og varð hann
hæstráðandi á hinum svokallaða Nýja Kleppi en Þórður
hélt áfram sem yfirlæknir á gamla spítalanum. Með Nýja
Kleppi bættust um 100 rúm við þau sem fyrir voru svo að
um mikla stækkun var að ræða. Það hljóta að hafa verið
Þórði mikil vonbrigði að hann fékk ekki yfirlæknisstöðuna
yfir stækkuðum Kleppi en Jónas Jónsson frá Hriflu skipaði
Helga yfirlækni. Lækningaaðferðir þessara tveggja manna
voru gjörólíkar og greinilegt að Helgi, sem nýbúinn var
að verja doktorsritgerð sína í Kaupmannahöfn, gat ekki
hugsað sér að starfa undir stjórn Þórðar.
Mynd: Helgi Tómasson
Spiritismi
Þórður Sveinsson var mikill spíritisti og einn af
máttarstólpum Tilraunafélagsins svokallaða sem stofnað
var í upphafi aldarinnar og sniðið var eftir Breska
sálarrannsóknarfélaginu. Félaginu var ætlað að leysa
gátuna um annað líf og önnur tilverustig mannlegs lífs.
í þessu félagi voru margir fyrirmenn í hinu litla íslenska
samfélagi en þeir sr. Haraldur Níelsson, Björn Jónsson
ritstjóri og Einar Hjörleifsson Kvaran skáld og ritstjóri
voru helstu forkólfar félagsins. Félagið var umdeilt
meðal almennings og jafnan kallað draugafélagið af
efahyggjumönnum.
Það er greinilegt að spíritisminn hefur haft mikil áhrif
á störf Þórðar sem geðlæknis á Kleppi. í grein Ágústs
H. Bjarnasonar prófessors segir hann fullum fetum að
Þórður hafi trúað því að sjúklingar hans væru haldnir
illum öndum eða þeir stríddu við „besættelse". Þetta
kemur líka skýrlega fram í minningargreinum sem vinir
Þórðar skrifuðu um hann látinn. Sigurður Jónasson
forstjóri skrifaði í Tímann að skoðun Þórðar hafi verið
sú að geðveiki stafaði oftast af ásókn anda og „jafnvel af
fullkominni andsetni".
Þórður byggði vatns- eða hungurmeðferð sína á því að
„svelta þyrífi“ út sjúkdóminn. Varðandi alkóhólista
hélt Þórður því einmitt fram að ein aðalástæða fyrir
drykkjuskap þeirra væri of náið samband við lágar verur
sem væru á sveimi á jörðinni og reyndu með einhverjum
hætti að ná tengslum við næmgeðja menn. Þessar verur
næðu þeim mun betra sambandi við menn sem líkaminn
væri óhreinni og sýktur af tóbaksnautn, vínnautn eða
öðru slíku. Þess vegna væri nauðsynlegt að hreinsa
líkamann með heitum böðum.
Þegar þessar lækningar eru skoðaðar er eins og Þórður
sé í hlutverki galdralæknis sem særir út illa anda með
föstum og heitum og köldum böðum. Slíkt tíðkaðist um
alla Evrópu á miðöldum en alls ekki á geðveikrahælum
þeim sem Þórður heimsótti áður en hann réðst til starfa
Um svipað leyti gerði Jónas Jónsson Þórð Sveinsson að
eins konar heiðursprófessor eins og þá var títt. Jónas
hugsaði þetta sem sóma Þórði til handa því að honuni
sárnaði þessi skjóti uppgangur Helga.
Skömmu síðar hófust mestu og hatrömmustu deilur i
sögu íslenskra geðlækninga. Aðalpersónur voru Helgi
Tómasson nýskipaður yfirlæknir Nýja Klepps og Jónas
Jónsson dómsmálaráðherra. Stjórnmálamenn, læknar
og allur almenningur blönduðu sér í þessa deilu og
Kleppur og Helgi Tómasson voru á allra vörum. Helgi
missti stöðuna um tíma eftir að hafa lýst Jónas geðveikan
opinberlega en fékk hana aftur eítir mikil átök. Málið var
venjulega kallað Stórubombumálið eftir heiti greinar senr
Jónas skrifaði um þessa atburði í málgagn sitt Tímann.
48
Læknaneminn