Læknaneminn - 01.04.2008, Blaðsíða 49

Málið er einstætt í íslenskri heilbrigðissögu og lauk þegar
Helgi tók við sínu fyrra starfi og Lárus Jónsson læknir
sem tók við af honum hrökklaðist á braut með skömm.
Það er engum efa undirorpið að Helgi Tómasson var
best til þess fallinn að stjórna Kleppsspítala bæði sakir
menntunar sinnar og mannkosta.
Stórubombumálið gerði geðlækningar og Klepp að
pólitísku þrætuepli. Afstaða til Helga og sérgreinar hans
mótaðist af flokkslínum. Morgunblaðið stóð með Helga í
þessu máli og lengi eimdi eftir af þessum stuðningi blaðsins
við Klepp. I pólitískum dilkadrætti Stórubombumálsins
lentu geðlækningarnar hjá Sjálfstæðisflokknum og
Morgunblaðinu. Afleiðingar þessa voru bæði jákvæðar
og neikvæðar. í baráttunni fyrir stækkun Klepps og
geðdeildarinnar og gegn fordómum kom sér ávallt vel að
hafa Moggann á sínu bandi og valdamesta stjórnmálaflokk
liðinnar aldar. Á hinn bóginn hleypti þessi stuðningur frá
hægri illu blóði í marga vinstrimenn og fyllti þá tortryggni
gagnvart spítalanum.
I.yfjameðferð Helga
Hvað meðferð á spítalanum varðar hafði Þórður Sveinsson
litla trú á róandi eða sefandi lyfjum. Heigi Tómasson
á hinn bóginn notaði mikið lyf og þá bæði þau sem
mest voru notuð annars staðar en auk þess acetylkólin
og efedrin. Bæði þessi efni eru líkamanum eiginleg og
tilheyra boðefnum sem örva ósjálfráða taugakerfið.
Helgi hafði trú á því að acetylkólin virkaði sérlega vel á
geðhvarfasjúklinga sem það bæði róaði og örvaði. Hann
taldi sig geta sannað að þessir sjúklingar hefðu minnkaða
ertingu í ósjálfráða taugakerfinu eða í parasympatíska
hluta þess. Hann gaf því þessum sjúklingum efni eins
og acetylkólin, jaborandum eða kólin til að létta á
þunglyndinu og lægja öldur maníunnar.
Hann notaði auk þess efedrin mikið á geðklofasjúklinga
enda taldi hann að efnið mundi örva tilfinningalíf
þeirra og mögulega rífa þá út úr viðjum geðveikinnar.
Helgi virtist þeirrar skoðunar að geðtruflanir stöfuðu
frá ósjálfráða taugakerfinu að einhverju leyti og mestu
skipti að örva það með boðefnum líkamans sjálfs. Þessi
meðferðarstefna minnir að mörgu leyti á kenningar
náttúrulækna og hómópata sem hafa ótrú á öðrum lyijum
en þeim sem líkamanum séu eiginleg.
Helgi skrifaði mikið í erlend blöð um þessar
meðferðartilraunir sínar og hvernig hann taldi lyfin virka
á ósjálfráða taugakerfið og geðveikina. Hann taldi auk
þess að lyfin hefðu áhrif á ójafnvægi í blóðsöltum líkamans
sem hefði mikil áhrif á andlegt ástand sjúklingsins.
Þegar gamlir lyfjalistar frá Kleppi eru skoðaðir er
greinilegt að Helgi hefur notað mikið bróm, klóralhydrat,
paraldehyð og barbitúröt til að róa æsta sjúklinga sína
og acetylkólin og efedrin í lækningaskyni við geðklofa
og geðhvörfum. Nýi Kleppur hafði þá sérstöðu meðal
geðspítala að ólar, belti eða spenniteyjur voru ekki notaðar
til að hefta athafnafrelsi sjúklinganna. Þegar Helgi kom
aftur til starfa 1932 tók hann öll slík tól og lét brenna í
miðstöðinni svo að enginn freistaðist til að grípa til þeirra
aftur. Þetta þýddi að Helgi lét sprauta sjúklinga sína með
róandi lyfjum í meiri mæli en annars staðar þekktist.
Þegar deildaskýrslur eru skoðaðar kemur greinilega í ljós
hversu mikið var notað af lyfjum á sjúklinga Klepps. Þetta
gerir Jóhannes Birkiland að umtalsefni í bók sinni þar sem
hann gagnrýnir mjög þessa stórkallalegu lyfjameðferð og
telur beltin og ólarnar hjá Þórði á Gamla Kleppi mun
mannúðlegri aðferð til að hefta athafnafrelsi sjúklinga.
Önnurmeðferðvarlítiðnotuð.Þráttfyrirhrifningumargra
lækna á raflækningum ogsigurförþeirra um alla vesturálfu
féllu þær aldrei Helga Tómassyni í geð. Hann beitti ekki
slíkum lækningum á Kleppi af ótta við langtímaafleiðingar
endurtekinna raflosta á heilastarfsemi. Helgi sagðist ekki
Mynd: Bókarhöfundur mátar
raflosttæki
Læknaneminn
49