Læknaneminn - 01.04.2008, Blaðsíða 97

Eru breytingar á beinþéttni
handknattleikskvenna yfir níu ára
tímabil háðar því hvort þær héldu
áfram íþróttaiðkun?
Hjörtur Brynjólfssonl, Díana Óskarsdóttir2, Sigríður
Lára Guðmundsdóttir2, Örnólfur Valdimarsson3, Gun-
nar Sigurðsson2
1 Háskóli íslands, læknadeild, 2 Landspítali háskólas-
júkrahús, 3 Orkuhúsið.
Inngangur:
Beinþynning (osteoporosis) er og verður vaxandi
vandamál í olckar nánustu framtíð eftir því sem hlutfall
eldri borgara eykst í samfélaginu. Beinþynning er ástand
þar sem þéttni og gæði beins eru minnkuð. Þekkt er að
áhætta á beinbroti eykst tvöfalt fyrir hvert staðalfrávik
undir meðaltali í beinþéttni. Beinþéttni (BÞ) ákvarðast
af hámarksbeinmassa (HBM) annars vegar og hins vegar
af beintapi sem síðar verður. HBM ræðst af erfðum
(60-80%) og umhverfis- og næringarþáttum, þá helst
af líkamsáreynslu á unga aldri. Það er þó um það deilt
hvort áhrifin haldist við minni áreynslu og þá hver
þröskuldurinn sé til þess að áhrifin haldist. Markmið
okkar var að kanna hvort breytingar á beinþéttni
handknattleikskvenna séu háðar því að þær héldu áfram
íþróttaiðkun eða öðrum þáttum.
Efniviður og aðferðir:
Árið 1998 tóku 42 handknattleikskonur þátt í rannsókn
á beinmassa með tilliti til hreyfingar og næringarþátta.
Nú var sent bréf til þeirra á ný og þeim boðið að taka
þátt í framhaldsrannsókn. 24 konur tóku þátt og voru
þær mældar í Dual-energy X-ray absorbtiometry (DXA)
mælitæki sem mældi beinþéttni og líkamssamsetningu.
Gripstyrkur var mældur með JAMAR* gripstyrksmæli,
þyngd og hæð mæld og þyngdarstuðull reiknaður út.
Þátttakendur svöruðu einnig spurningalista um hreyfingu,
heilsufar, lyfjanotkun, barneignir og brjóstagjöf. Að auki
voru notuð gögn úr tveimur öðrum rannsóknum sem
könnuðu beinmassa og beinþéttni íslenskra kvenna á sama
aldri. Tölfræði var unnin í SPSS 11.0 fyrir Windows.
Niðurstöður:
Árið 1998 var meðalástundun 5,8 skipti á viku og
14,8 klst./viku fór í æfingar á meðan árið 2007 var
meðalástundunin 3,7 skipti á viku og 7,8 klst./viku fór í
æfingar. 5 voru hættar reglubundinni þjálfun árið 2007, 7
kepptu enn með meistaraflokki og 4 æfðu handbolta að
einhverju marki og 8 æfðu aðrar íþróttir en handbolta.
Meðalaldur þátttakenda árið 1998 var 21,7 ár en 30,6 ár,
árið 2007.
Handknattleikskonurnar árið 1998 voru með 10 - 21%
hærri BÞ en viðmiðunarhópur í hrygg, lærleggshálsi,
heildar-BÞ í mjöðm og heildar-BÞ. Árið 2007 voru
handknattleikskonurnar 9 - 15% hærri í BÞ á sömu
mælistöðum en viðmiðunarhópurinn. Marktæk
jákvæð fylgni fannst milli mjúkvefjamassa og BÞ á
mælistöðum hjá öllum rannsóknarhópum 0,3 - 0,7 (p
< 0,01). Einnig fannst jákvæð fylgni milli fitumassa (g)
og BÞ hjá viðmiðunarhópum en engin fylgni sást þar
hjá handknattleikskonunum. Breyting á BÞ í mjöðm var
10% hjá þeim 5 er höfðu hætt þjálfun en 3% hjá þeim
sem æfðu áfram. Minni munur en í sömu átt var í BÞ í
hrygg og ríkjandi framhandlegg. Þær 5 konur sem hættu
þjálfun standa þó enn betur en viðmiðunarhópur á sama
aldri eða 5% hærra í mjöðm og 12% hærra í hrygg.
Ályktanir:
Rannsóknarniðurstöðurnar benda til að þær konur
sem héldu áfram íþróttaiðkun halda betur í sinn bein-
og vöðvamassa en þær sem hættu íþróttaiðkun. Stærð
hópsins takmarkar þó ályktunarhæfnina. Þetta er í
samræmi við aðrar rannsóknir sem hafa fundið að þó
íþróttaiðkun á yngri árum sé til bóta þá þurfi að halda
áfram að stunda íþróttir til þess að tapa ekki aftur þeim
ávinningi.
Lyfjanotkun á hjúkrunarheimilum á
íslandi: Þriggja ára yfirlit yfir ávísanir
valinna lyfja
Pétur Guðmann Guðmannssonlog Helga Hansdóttir2
Frá llæknadeild Háskóla íslands og 2almennum öl-
drunarlækningadeildum Landspítala háskólasjúkrahúss.
Inngangur:
Lyfjameðferð er sérlega flókin og umfangsmikil á
hjúkrunarheimilum þó svo að slík heimili skapi, vegna
eðlis síns, tilvalda umgjörð um læknismeðferðir af því
tagi og vera má að kostir þessarar aðstöðu séu ekki nýttir
til fulls. Aldraðir taka fleiri lyf en aðrir og lyfjahvörf
þeirra eru breytt svo að virkni og verkunarlengd sumra
lyfja eykst og útskilnaður er einnig hægari. Læknar hafa
áhyggjur af fjöllyfjanotkun aldraðra sem eykur líkur á
óæskilegum verkunum lyfja, byltum og dauða. Beers og
félagar hafa bent á þau lyf sem eru öldruðum hættuleg.
Markmið þessarar rannsóknar var að varpa ljósi á notkun
lyfja við beinþynningu, geðlyfja og verkjalyfja, einnig
að meta meðalþölda lyfja á einstakling á íslenskum
hjúkrunarheimilum og reyna að varpa nokkru ljósi á
notkun lyfja sem eru mjög varasöm öldruðum.
Efni og aðferðir:
Þátttakendur voru 1408 talsins af hjúkrunarheimilum
á íslandi. Yfirlit yfir ávísanir valinna lyfja var gert fyrir
árin 2002-2004. Talin voru virk lyf annars vegar og öll
möguleg lyf hinsvegar. Af 66 lyfjum á lista Beers innihéldu
gögn okkar aðeins 12 þeirra og var notkun þessa litla
hluta skoðuð. Við skráningu og úrvinnslu var gerður
greinarmunur á fastri, óreglulegri og p.r.n. notkun lyfja
eða lyfjaflokka.
Niðurstöður:
Konur voru 64,6% þátttakenda. Meðalaldur var 83 ár.
Meðalfjöldi ávísaðra lyfja var 9,91 lyf á einstakling og
hafði lyfjum fjölgað á öllum hjúkrunarheimilum yfir
tímabilið. 31,4% voru á meðferð eða forvarnarmeðferð
beinþynningar, mun oftar konur. Alls 82,7% fengu