Læknaneminn - 01.04.2008, Page 54

Averkar á höndum
Að beiðni ritstjórnar Læknanemans
hef ég tekið saman eítirfarandi yfirlit
um meðferð handaráverka. í stuttu
máli er engin leið að gefa annað en
yfirborðskennda mynd af þessum
áverkaflokki. Því vantar margt og
hvergi er kafað djúpt.
þrengslum í sinaslíðrinu (svæði II).
Til að hindra þetta þarf að hreyfa.
Því er Ijóst að það þarf rétt jafnvægi
á hvíld og hreyfingu eítir aðgerð á
sinum. Á þetta einkum við á fyrstu
6-8 vikunum meðan sin er að ná
góðum styrk.
Jóhann Róbertsson
Handarskurðlæknir á LSH
Beygjusinaáverkar:
Hendi og framhandlegg er skipt
í 5 svæði (zone) hvað varðar
beygjusinar. Hvert svæði býr yfir
sínum „sérkennum' sem skipta máli
í meðferð áverka.
Svæði I er neðan (distalt) við
sinaslíður fingranna og nær yfir
festu djúpu beygjusinanna (flexor
digitorum profundus eða FDP) á
fjærkjúkum.
Svæði II nær yfir sinaslíðrin
frá hnúaliðum (MCP) út að
fjærliðum (DIP). Þau eru þröng og
óeftirgefanleg og áður var svæðið
oft kallað „no mans land“ þar sem
árangur af aðgerðum var lélegur.
Svæði III nær yfir lófann frá
úlnliðsgöngum að hnúaliðum.
Svæði IV er úlnliðsgöngin (carpal
tunnel) og svæði V er þá ofan
(proximalt) við úlnliðsgöngin.
Einkum tvennt skapar vandamál við
meðferð beygjusinaáverka. Bygging
sina gefur lélegt saumhald og því er
hætta á endursliti. Af þessu leiðir að
það er mikilvægt að hvíla eftir aðgerð.
Hins vegar leiðir örvefsmyndun
og samvextir sina við umhverfið
til þess að þær festast, sérstaklega í
Við viðgerð á beygjusinum á svæði
I er gerð endurfesting til dæmis
með stálþræði sem er dreginn út í
gegnum nögl. Ástæðan fyrir þessari
aðferðarfræði er sú að til að sauma
sinar beint þarf minnst 1 cm svæði
sitt hvoru megin við áverkann til
að sauma í. Úti við festu sinanna er
slíkur vefur einfaldlega ekki til staðar
og þarf því að fá festu með öðrum
ráðum. Hætta er á samgróningum
þetta langt úti á fingrum og samfara
því truflun á hreyfigetu.Venjan
er að meðhöndla áverkasvæðið í
gipsi í þrjár vikur og síðan fer fram
hreyfiþjálfun án álags þar til um sex
til átta vikur eru frá áverka.
Meðferð á beygjusinaáverkum á
svæði II er meira krefjandi. Saumað
er með þræði sem eyðist ekki
(t.d. Ethilon 4.0) að hætti Kessler
og síðan gerð frekari styrking
með þræði sem eyðist (PDS 5.0)
áframhaldandi í kantana. Mikilvægt
er að gert sé sómasamlega að áverka
á sinaslíðrið og þannig minnkuð
hættan á bogastrengsfenomeni.
Einnig þarf að byrja snemma
með varfærna hreyfiþjálfun undir
leiðsögn sjúkraþjálfa. Ýmsar leiðir
eru í boði. Ein er að hætti Kleinert
þar sem notast er við togspelku
(dynamisk flexionsspelka) þar sem
virk rétta og óvirk beygja eru leyfðar.
Önnur leið er að byrja snemma
með virka hreyfiþjálfun. Hendi og
framhandleggur eru í gipsi (dorsal
gipsspelka með úlnlið í neutral legu,
MCP í 70-80° flexion og PIP og
DIP liðir beinir) þar sem hægt er að
losa um fingur í 3-4 vikur. Frá 3.-
5. degi er hluti umbúða fjarlægður
nokkrum sinnum á dag til að gera
virkar og óvirkar æfingar í gipsinu
en milli æfinga eru fingur vafðir
að gipsspelkunni. Eftir gipstöku er
hreyfiþjálfun án álags beitt þar til 6
vikur eru frá aðgerð og síðan þjálfun
með vaxandi álagi.
Líkamsbygging handarinnar er
þannig að beygjusinar liggja aðlægt
taugum og æðum að hluta í þröngum
göngum og vilja dragast nokkuð í
sundur djúpt í hendinni, það er ekki
mjög aðgengilegar. Því þarf viðgerð
á þeim að fara fram í góðu blóðtæmi
og stasa í hárri deyfingu t.d. í plexus
axillaris eða svæfingu.
Réttsinaáverkar:
Rétting á fingrum er samspil tveggja
kerfa, ytri vöðva framhandleggs
(extensor digitorum communis
stýrt af n.radialis) og innri vöðva
handarinnar (interosseus og
lumbricalis vöðvar stýrt af n. ulnaris
og n. medianus).
Mallet áverkar kallast það þegar
54
Læknaneminn