Læknaneminn - 01.04.2008, Qupperneq 95

Meðferð lungnaberkla á fslandi
1936-1955 með sérstöku tilliti til
hælismeðferðar og skurðaðgerða.
Tryggvi Baldursson,l Þorsteinn Blöndal,2 Kai Blöndal,2
Magnús Stefánsson,3 Bjarni Torfason,4 Haraldur
Briem.5
lLæknadeild Háskóla íslands, 2Lungna- ogberk-
lavarnardeild, 3Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri,
4Brjóstholsskurðlækningadeild LSH, 5Landlæknisem-
bættinu.
Inngangur:
Berklafaraldur geisaði á íslandi um og eff ir aldamótin 1900
og stóð langt fram á 20. öld. Bið effir nothæfum lyljum var
löng. Fá úrræði voru við berklaveiki önnur en einangrun
á hæli, ljósböð og fitun. Örþrifaráð voru skurðaðgerðir.
Fyrst var yfirleitt reynt að „blása" sjúklinginn sem fólst
í að dæla loffi inn í fleiðrubilið til að þrýsta saman
skemmdum hluta lungans. Stundum var sett inn plúmba
í sama tilgangi, en stórtækust var höggningaraðgerð. 1
henni fólst að rif voru fjarlægð til að fella brjóstvegginn
að hinu sýkta svæði og þrýsta holunni saman. Tilgangur
þessarar rannsóknar var að skoða höggningaraðgerðir á
íslandi, á árunum 1936-1955.
Efniviður og aðferðir:
Leitað var þátttakenda í Berklaskrá Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins sem færð hefur verið í samvinnu
við Sóttvarnarlækni og spannar 1939-2007. Flett var
innlagnarspjöldum Handlæknisdeildar Landspítalans
(Lsp) sem ná yfir 1936-1953 og innlagnarbókum 1954
og 1955. Sömuleiðis voru skoðaðar innlagnarbækur
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri (FSA).
Leitað var gagna um fjölda sjúklinga og hvar aðgerðir fóru
fram. Þar sem flestar fóru fram á Akureyri var sjónum
beint þangað og árin 1940, 1945, 1950 og 1955 valin sem
úrtaksár. Einnig var leitað að höggningaraðgerðum á Lsp
en þar sem aðgerðir á árunum 1941-1955 voru engar, var
sjónum beint að árunum 1936-1940. Reynt var að meta
skurðtækni, svæfingar-/deyfingaraðferðir, stærð aðgerða,
fjölda aðgerðalotna, fyrri meðferð og tíma frá greiningu
til aðgerðar. Ein aðgerð var skilgreind sem aðgerðarlotur
sem framkvæmdar voru í sömu innlögn og ekki leið
meira en 3 mánuðir á milli aðgerðalotna.
Niðurstöður:
Á Lsp voru á árunum 1936-1940 gerðar 44 höggningar
á 37 einstaklingum. Einungis fundust sjúkraskrár
fjögurra sjúklinga (11%) en aftan á spjöld þeirra sem
létust á spítalanum voru ritaðar upplýsingar um tildrög
dauðsfallsins. í öllum tilvikum kemur fram að þeir hafi
aldrei náð sér effir aðgerðina. Á FSA voru framkvæmdar
70 höggningar á 69 einstaklingum.
Stofnun Karlar Konur Meðalaldur Meðallega Tími frá
sjúkdómsgreiningu
Lsp 54% 46% 29 ár 48 dagar 4,8 ár
FSA 52% 48% 34 ár 110 dagar 6,2 ár
Stofnun Dóu á legutíma Dóu innan árs Dóu innan 2 ára
Lsp 16,20% 32,40% 43,20%
FSA 1,40% 2,90% 2,90%
Umræður:
Munurinn á dánartölunni var ekki bara til staðar á
legutíma, heldur einnig við fyrsta og tveggja ára fylgitíma.
Þetta gefur vísbendingu um að sjúklingarnir fyrir sunnan
hafi verið i verra ástandi og sjúkdómurinn lengra
genginn. Aðbúnaður fyrir norðan kann að hafa verið
betri þar eð sjúklingum var haldið lengur á spítalanum
eff ir aðgerðirnar. Aðgerðalýsingar voru ekki það ýtarlegar
að hægt væri að álykta um áverkann af aðgerðinni sem
slíkan, en það virðist sem aðgerðin hafi oftast verið gerð
í fleiri lotum fyrir norðan og hefur það vafalítið verið
léttara fyrir sjúklinginn.
Meðferð leyndrar berklasýkingar hjá
innflytjendum 2001-2004
Þórir Már Björgúlfssonl, Þorsteinn Blöndal2, Kai
Blöndal2, Haraldur Briem3.
lLæknadeild Háskóla íslands, 2Lungna- og berklavar-
nardeild Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins, 3Sóttvar-
narlæknir.
Tilgangur:
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna tíðni leyndrar
berklasýkingar (LTBI, latent tuberculosis infection) og
ísóníasíðmeðferð hjá innflytjendum skoðuðum á Lungna
og berklavarnardeild Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
(LOB) á tímabilinu 2001-2004.
Efniviður og aðferðir:
Notast var við Móttökuskrá nýrra sjúklinga á LOB
en þar eru skráðar upplýsingar um alla einstaklinga
sem eru að mæta í fyrsta skipti í skoðun. Nýttar
voru upplýsingar um: Upprunaland, berklaprófanir,
aflestur berklaprófa, röntgenmyndir, niðurstöður
röntgenmynda, hvort ísóníasíðmeðferð var beitt eða
röntgeneftirliti, fjöldi útleystra skammta af ísóníasíði
(INH) og upphaf og lok meðferðar. Sótt var um leyfi fyrir
rannsókninni til Vísindasiðanefndar, Persónuverndar,
Sóttvarnarlæknis og lækningaforstjóra Heilsugæslunnar.
Þýði rannsóknarinnar voru allir innflytjendur sem áttu
að skila heilbrigðisvottorði til Útlendingastofnunar við
afgreiðslu dvalarleyfisumsóknar á tímabilinu 2001-2004.
Úrtakið voru allir sem fengið höfðu heilbrigðisvottorð á
LOB 2001-2004.
Niðurstöður:
Alls áttu 6059 að skila inn vottorði en af þeim voru
3009 (49,7%) skoðaðir á LOB. Af þessum 3009 voru
1647 berklaprófaðir og af þeim reyndust 784 jákvæðir.
Meðalaflestur af jákvæðum berklaprófum (aflestur >
lOmm) var 14,5 mm. Alls voru 265 meðhöndlaðir með
INH og a.m.k. 177 eða 2/3 luku 6 mánaða meðferð.
Meðalaflestur berklprófa meðhöndlaðra var 17,3 mm.
Af þeim 3009 sem voru skoðaðir upphaflega höfðu 10
(0,3%) fengið berklaveiki í maí 2007. Þar af höfðu 4 af 10
verið settir á INH á sínum tíma og þar af 3 klárað minnst
6 mánuði. Einn af þremur var með lyfjaviðnám fyrir