Úrval - 01.07.1966, Blaðsíða 42

40
ÚRVAL
en þá var.
Það yrði of langt mál að rifja upp,
hvernig málum var skipað á heim-
ilum á landi voru á meðan hvert
bú var framleiðsluheild, sem lítið
eða ekkert þurfti til annarra að
sækja. Við, sem komin erum á miðj-
an aldur, munum þessa tíma, og
myndir úr þjóðlífinu eins og það
var þá eru margar til í bókmermt-
um og sögu. Öld eftir öld slógu
menn þýfi og votlendi með orfum
og misjafnlega góðum ljáum, bundu
heyið upp á hesta, hlóðu því í garða
og galta, og urðu að spara svo sem
verða mátti þennan dýrkeypta feng,
þegar ti! þess kom að halda lífi í
skepnunum, langan vetur. Við sjáv-
arsíðuna voru atvinnutækin álíka
frumstæð og bein lífshæt.ta ennþá
nálægari. Öflmýlífsnauðsynja byggð-
ist á sjávarafla og landnytjum. Ár-
ið um kring vann hver heimilismað-
ur að þeim verkum, er hann þótti
hæfur til að leysa af hendi. Börn
og gamalmenni voru á sínum stað í
þeirri mynd, sæti húsfreyjunnar var
fastákveðið, og um hlutverk kvenn-
anna vár engum blöðum að fletta.
Öll vinnubrögð lærðu ungir af hin-
um eldri, og með langri þjálfun öll
uppvaxtarárin og raunar ævilangt,
náðist oft mikil leikni og kunnátta,
snilldar handbragð og góð afköst
miðað við aðstæður. Enginn hafði þá
heyrt orðin framleiðni eða hagvöxt-
ur, en orð eins og iðjusemi og ár-
ferði voru á hvers manns vörum.
Það sem menn lærðu var þeim
ævarandi eign því að vinnubrögðin
breyttust ekki. Þau voru svo að segja
hin sömu áratugum og jafnvel öld-
um saman. Það var ekkert vafamál
hvaða kunnátta hentaði uppvaxandi
kynslóð eða hvaða siði og skoðanir
heillavænlegt þótti að tileinka sér.
Þar voru menn vissir í sinni sök
með reynslu kynslóðanna að bak-
hiarli. Óvissa um framtíðina kom
frekast til ef árferði breyttist. Jafn-
vel þótt afkoman væri erfið, húsa-
kvnnin vond, matur af skornum
skammti, vinnutími ótakmarkaður,
stendur betta líf fyrir sjónum margs
gamals fólks í ljóma. Það er naum-
ast hægt að komast svo að orði að
það hafi verið auðveldara en líf
okkar nú á dögum, en ýmsa kosti
hafði það, sem nútímamönnum er
bægt frá að njóta.
Staða hvers einstaklings á heim-
ilinu og í samfélaginu var fast á-
kveðin, konur þurftu þá ekki að
fara til sérfræðinga til þess að sækja
leiðbeiningar um stöðuval, því að
konum hæfði aðeins ein staða —
húsmóðurstaða, — staða giftrar
konu. Ef sú staða fékkst ekki, var
það óhapp, og sú kona sem fyrir því
varð gat naumast vænzt þess, að
öðlast sjálfstraust, njóta virðingar
og verða óháð og sjálfstæð. Þótt
börn hefðu oft mikið erfiði, of litla
hvíld og ófullkomið fæði, höfðu þau
samt þau forréttindi umfram nú-
tímabörn, að umgangast stöðugtfull-
orðna fólkið, báða foreldra sína og
oft hóp af vinnuhjúum og frænd-
fólki á ýmsum aldri. Með því lærðu
þau flest það, sem umhverfið gat
miðlað með tiltölulega lítilli fyrir-
höfn. Auk þess var umhverfið til-
breytingarríkt og verkefnin nærtæk
og aðkallandi, ólík þeim tilbúnu
verkefnum, sem okkur eru fengin í
skólunum. Þessi afmarkaða tilvera