Úrval - 01.11.1966, Page 51

CEZANNE, FAÐIR NÚTÍMALISTAR
það var ekkert óvenjulegt við upp-
eldi hans í litla bænum Aix í Suð-
ur-Frakklandi, um 20 mílna leið frá
Marseilles.
En samt hafði Zola á réttu að
standa. Cézanne tilheyrði ekki 19.
öldinni. Hann var brautryðjandi
listar 20. aldarinnar, hinn mikli fyr-
irrennari. Hann hefur haft geysileg
áhrif á slíka nútímameistara sem
Picasso, Matisse, Derain og Braque,
og er slíkt nægileg vísbending þess,
að megi kalla nokkurn einn málara
föður nútímamálaralistar, þá sé
Cézanne einmitt sá maður.
Frami hans á hstabrautinni var
sannarlega ekki skjótur né auðfeng-
inn, síður en svo. Fyrst varð hann
að temja ofsann í sinni eigin skap-
gerð, því að málaralistin krefst ör-
uggs handbragðs undir stjórn skýrr-
ar hugsunar ekki síður en ólgandi
innblásturs. Cézanne var viðkvæm-
ur og taugaóstyrkur, duttlungafull-
ur, ofsafenginn í skapi og þrár sem
múldýr. Hann varð að læra að
virkja hin ofsafengnu viðbrögð sín
og tengja þau undirstöðugóðri þekk-
ingu, sem þörf er fyrir, eigi að
reynast unnt að byggja upp myndir.
f æsku var hann vanur að rífa
strigann, sem hann var að mála á,
ef eitthvað gekk ekki að óskum,
eða kasta honum frá sér 'úti í hag-
anum, þar sem hann var að mála.
Síðar á ævinni, þegar myndir hans
voru farnar að seljast fyrir gott
verð og hann var farinn að róast,
sá málverkasalinn hans eitt sinn
eitthvað hanga niður úr tré nálægt
vinnustofu hans. Þetta reyndist þá
vera ófullgerð mynd, sem Cézanne
49
hafði hent út um gluggann í
bræði.
Erfiðleikarnir steðjuðu að honum
úr öllum áttum. Faðir hans, sem
var orðinn bankastjóri í Aix, lagð-
ist eindregið gegn þeirri ósk drengs-
ins að verða listamaður og neyddi
hann til þess að leggja stund á lög.
Þegar slíkt reyndist alveg vonlaust,
varð hinn tilvonandi listamaður að
fara að vinna í banka. Það var ekki
fyrr en Paul var orðinn 24 ára gam-
all, að faðir hans leyfði honum að
fara til Parísar til þess að leggja
stund á málaralist.
En þá upphófst önnur og erfið og
flókin barátta í lífi hans. Cézanne
komst að því, að hann gat ekki
beygt sig undir reglur og þvinganir
formlegrar kennslu í listaskóla.
Hann vann af kappi, en frumleiki
sköpunargáfu hans var svo snar
þáttur í eðli hans, að hann féll á
inntökuprófi í „Skóla fagurra hsta”,
þótt hann lærði og æfði sig í hálft
annað ár til undirbúnings prófi
þessu. Prófin byggðust öll á ósveigj-
anlegum og steinrunnum reglum og
fyrirmyndum, sem átti fyrir Céz-
anne að liggja að ryðja úr vegi.
Málverkum hans var hafnað til
sýningar á hinni árlegu landssýn-
ingu, Paris Salon, í a.m.k. 30 ár sam-
fleytt, en í þá daga var þessi sýn-
ing næstum eina árangursvænlega
aðferðin til þess að vekja á sér at-
hygli í heimi listarinnar.
Því var ekki aðeins svo farið, að
dyrnar að hinum opinbera heimi
listarinnar væru honum lokaðar,
heldur var hann sem sagt alveg
gleymdur!
Hann var orðinn næstum sextug-