Úrval - 01.11.1966, Blaðsíða 121

FURÐUVERÖLD HAFSBOTNSINS
119
í Mið-Atlantshafshryggnum og
Riftdalnum hefur orðið vart við
óvenjulegt hitamagn, sem virðist
steryma upp frá seigfljótandi efn-
um, sem undir jarðskorpunni er,
og upp í gegnum skorpuna á hafs-
botninum. Þessi staðreynd virðist
benda til æsandi möguleika. Er
þessi hiti aðeins afleiðing eldgosa
eða berst hann hægt upp úr gló-
andi iðxum jarðar með straumi
efnis innan úr jarðariðrum? Sam-
kvæmt þessari straumkeningu of-
hitna heit efni langt inni í iðrum
jarðar, ef til vill vegna geislavirkni,
þenjast síðan út og streyma upp í
áttina til hafsbotnsins. Rétt niðri
undir jarðskorpunni skiptist þessi
efnisstraumur hægt og dreifir sér
í lárétta stefnu og gefur um leið
frá sér hita. Og er efnisstraumur
þessi kólnar, þéttist seigfljótandi
efnið og sígur aftur í áttina til
hinna djúpu iðra, þar sem það hitn-
ar á nýjan leik. Þannig myndast
nokkurs konar hringrás hins seig-
fljótandi efnis, og mætti líkja henni
við eins konar hjól, sem snýst mjög
hægt. Og hreyfing efnis þessa ber
jarðskorpuna með sér. Margir jarð-
fræðingar álíta, að við hina hægu
dreifingu efnisins, þegar það grein-
ist í fleiri strauma geti myndazt
nægilega sterkt afl til þess að
mynda sprungur svipaðar Riftdaln-
um. Þeir halda því fram, að þetta
afl hafi rifið hið mikla upphaflega
meginland í sundur og fært hin
nýju meginlönd hvor frá öðru hægt
og hægt hvert jarðsögutímabilið af
öðru og að þetta afl haldi jafnvel
enn áfram að fjarlægja þau hvort
öðru.
GÓLFTEPPI ÚR LEÐJU.
En hvernig má það vera, að svo
lítið set hefur safnazt saman á hafs-
botninum á óratíma jarðsögunnar?
Og hvað verður um þær 8 rúmmíl-
ur af jarðefnaseti, sem skolast með
ánum út í höfin á ári hverju? Þess-
ari spurningu má að vissu leyti
svara á þann hátt, að hluti setsins
leysist upp, er það sameinast höf-
unum, og að enn annar hluti leys-
ist upp á hinni löngu, hægu ferð
þess niður til hafsotnsins. Það eru
hin næstum uppleysanlegu efni
í setinu, sem komast á leiðarenda.
Og ekkert verður eftir á hafs-
botninum nema fíngerðar leiragnir,
sem koma frá þurrlendinu, og ein-
kennilegt hafset, sem nefnist „ooze“
(leðjuþynnka) og samanstendur að-
allega af föstum leifum örsmárra
sjávardýra.
Leiragnirnar og leðjuþynnkan
halda stöðugt áfram að síga niður
í áttina til hafsbotnsins. Þarna er
um að ræða nokkurs konar „gervi-
byl“, og eru agnir þessar svo smá-
ar, að fæstar smásjár ná að greina
þær, og hafa svo örlitla þyngd, að
það getur tekið þær nokkur ár að
síga ofan úr efri lögum sjávarins
5 mílna leið niður á hafsbotninn.
Setið safnast þar fyrir hægt og
hægt, og er áætlað, að aukningin
sé 1/25 úr þumlungi á hverju ár-
þúsundi. En þótt slíkt virðist lítil
aukning, ætti setið samt að hafa
náð 10.000 feta þykkt á 3 billjón
árum eða með öðrum orðum á tíma
þeim, sem úthöfin hafa fyrir fund-
izt.
En samt er þetta leðjugólfteppi
miklu þynnra. Og þar að auki sýna