Úrval - 01.11.1966, Blaðsíða 119

FURÐUVERÖLD HAFSBOTNSINS
117
sá fyrsti slitnaði Þetta átti sér stað
á dýpinu rétt fyrir utan neðan-
sjávar meginlandsbrúna úti fyrir
Nýfundnalandi. Og þeir byrjuðu
einmitt að slitna einni klukkustund
eftir að vart hafði verið jarð-
skjálftakippa á þessum slóðum.
23 árum síðar gátu hafmælinga-
menn loks upplýst þennan leynd-
ardóm. Þegar strengirnir slitnuðu
fyrir 23 árum, hafði gerzt stór-
fenglegur atburður þarna niðri í
hinum leyndardómsfullu hafdjúp-
um. Ógurleg dyngja af grjóti, sandi
og leðju, sem úthafsöldurnar höfðu
slitið og tætt af ströndinni og fært
Grand Banks, hafði farið á hreyf-
ingu og hrapað fram af neðansjáv-
armeginlandsbrúnni vegna jarð-
skjálftans. Þessi ógurlega skriða
fór mjög hratt eða með allt að 50
mílna hraða á klukkustund, og æddi
niður hallan allt niður á úthafs-
sléttuna fyrir neðan og sleit hvern
strenginn af öðrum á ferð sinni.
Menn höfðu hingað til ekki gert
sér grein fyrir því, um hve hrika-
legar náttúruhamfarir væri að ræða
við slíkar aðstæður né því ógnarafli,
sem væri þá á ferðinni. Við slíkar
hræringar myndast nokkurs konar
straumar. f straumi þessum er um
að ræða setefni og grjót ásamt
miklu fvatnsmagni, sem blandast
þessu. Þessi vatns- og leðjuflaumur
hreyfist líkt og kvikasilfur og nær
miklum hraða og getur auðveld-
lega skorið og rist hafsbotninn:
Jarðfræðingar halda því fram, að
slíkir straumar myndi á löngum
tíma gjár hafdjúpanna.
HINAR MIKLU
HYLDÝPISSLÉTTUR.
Sohmhyldýpissléttan liggur í
norðaustur frá Caryntindi, en Hatt-
erashyldýpissléttan liggur í suð-
austur frá sama tindi. Þessi tvö
flatlendisbelti, um 3 mílur á dýpt
og 200 mílur á breidd, liggja í boga
og umlykja næstum alveg fremur
fjallent svæði, sem kallað er Ber-
mudafjallendið. Þetta svæði er um
12.000 fet undir yfirborði sjávar,
nema í miðjunni, þar sem bratt
fjall teygir sig upp úr yfirborðí’
sjávar .... Bermudaeyjarnar.
Hyldýpisslétturnar eru botn út-
hafanna. Þar er ekki um að ræða
neitt vaggandi þang, engan mun
dags og nætur, engin greinileg sjáv-
arföll né öldugang. Allt er hulið
myrkri. Á flestum hyldýpissléttum
er mikið um eldfjöll, sem kölluð
eru „snæfjöll.“ Sum þeirra hafa
engan raunverulegan tind, heldur
er eins og það hafi verið sagað
ofan af þeim. Þau eru kölluð
,,Guyot“ og eru aðallega í Kyrra-
hafinu. Fyrir æva löngu spúðu þessi
eldfjöll æ ofan í æ glóandi eld-
flaumi upp úr hafsbotninum, og
hraunið hlóðst svo smám saman
upp, þangað til tindarnir náðu upp
úr yfirborði sjávar. Síðar brunnu
eldfjöllin út og urðu óvirk. Vindar
og öldur unnu svo á tindum þeirra
og flöttu þá út, þangað til þeir
höfðu lækkað niður í sjávarmál.
En jarðskorpan er þunn og teygj-
anleg undir hafdjúpunum. Og smám
saman lét hún undan og „drekkti"
þannig eldfjöllunum, sem sigu í
djúpin. Og nú finnast þessi flat-
höfða „guyot“ á allt að mílu dýpi.
Einkennilegar sprungur finnast
stundum við útjaðra hyldýpisslétt-