Úrval - 01.08.1968, Blaðsíða 64

62
ÚRVAL
Þar fann hann litla bronzlíkneskju
klædda í silki og fjöldann allan af
smápeningum umhverfis. Var þetta
ekki Jumala heldur einhver óæðri
guð. En svo kynntist Kadulin veiði-
maður sjálfum töframanninum,
sem hét Grigory Sorguchov, og
þessi gamh maður sagði honum,
að Jumala hefði verið flutt lengst
út í mýrarflóann, og þar hefði henni
verið komið fyrir á hólma einum
ásamt öllum sínum auðævum.
„Við höfum falið hana“, sagði
hann, „og enginn maður mun
nokkru sinni finna hana aftur“.
Til þess að reyna að komast eft-
ir því, hvað orðið hafi af hinni
fornu gyðju, segir greinarhöfund-
ur, hef ég ferðazt víða um Síberíu,
farið að finna Kadulin, og setið
á skjalasöfnum við að lesa skýrsl-
ur presta frá keisaratímanum um
átrúnað landsfólksins á guðum
sínum. Þessar skýrslur bera það
með sér, að leitinni að Jumala hef-
ur verið haldið áfram allt til ársins
1917, að byltingin var gerð í Rúss-
landi. En aldrei hafði nokkur mað-
ur orðið til þess að segja prestun-
um frá felustað hennar.
Það er enn ókunnugt hvar Jumala
er niður komin. En ég er sannfærð-
ur um það, segir greinarhöfundur,
að einn góðan veðurdag mun þessi
felustaður á hólma í mýrlendinu
og skógunum við norðanvert Ob-
fljót, verða fundinn, og í jarðhús-
inu þar munu finnast ógrynni af
skinnum og peningum og ásamt
spangarbrynju Yermaks, mun þar
finnast sjálf hin einstæða gulllíkn-
eskja, sem er fyrirmynd hinna
ótölulegu tv.atryoshka, starandi á
komumann hinum sömu augum og
hún leit aðra gesti fyrir þúsund
árum.
Þetta var nú grein Teplovs, og
ætla ég ekki að lengja málið með
því að telja upp einstök atriði, sem
henni ber saman við söguna í
Heimskringlu. Það verður af því
sem rakið var, undir eins ljóst, að
vitneskja Snorra um Jómalatrúna
er ekki bundin við nafnið eitt, held-
ur einnig við það hvernig þeirri trú
var háttað. Það er ekki um að
villast að hann fer þarna með
sanna sögu, og mun hverjum þeim
finnast mikið um víðskyggni hans,
sem gerir sér fulla grein fyrir
þeirri staðreynd. — En hinu vildi
ég vekja athygli á, að sú kynngi,
sem fylgir sögu Snorra, fær stuðn-
ing af því sem haft er eftir 11.
aldar manni, að gyðjan gullna sitji
á haugi og tilbiðjendur hennar um-
hverfis, en þegar gyðjan æpir,
stígur þokumökkur frá vitum
hennar. Er þarna greinilega verið
að lýsa sambandsfundi slíkum,
sem menn setja nú mjög gjarna 1
samband við miðla og þau fyrir-
brigði, sem slíkir fundir hafa raun-
ar verið kjarni allra trúarbragða
frá upphafi vega. Þokan úr munni
gyðjunnar, sem þarna er óefað
ekki líkneskjan heldur kvenmiðill,
er líkamningarmökkurinn, sem hin
raunverulega Jumala myndast af
þegar hún kemur að vitja fylgjenda
sinna. Það er skiljanlegt mjög, þar
sem slík fyrirbrigði voru svo öfl-
ug með Björmum, að þeir Þórir og
Karli skyldu verða fyrir undrum
í ferð sinni, og þá sérstaklega í