Úrval - 01.09.1971, Blaðsíða 37

HVAÐ STJÓRNAR ÁRSTÍÐAFERÐUM LUNDANS
35
safn hefur að minnsta kosti sézt úti
fyrir Nýfundnalandi og á Miðjarð-
arhafi. Við skulum ímynda okkur,
að einstakir fuglar, sem koma utan
af hafi á nýjum vængjum, safnist
saman, stefni til strandar og fljúgi
eins og lundans er háttur í beinni
línu, hlið við hlið, í þríhyrndum
eða ferhyrndum fylkingum. Þeir
nálgast land smám saman — en setj-
ast oft á sjóinn til að leita sér mat-
ar — og, ef til vill vegna nálægðar
landsins, að daðra hver við annan
og bregða á leik.
Engin merki hafa verið gefin,
nema af innri hrynjandi, hinni lík-
amlegu klukku, sem segir hverjum
fugli, hvað líður dagstundum eða
mánuðum. jafn reglulega og beztu
úrverk mannsins. Engin sjáanleg
merki hafa verið gefin frá aðal-
stöðvum lundans að vetrarlagi, en
samt kemur hann að landi á sama
degi og sömu stundu og ávallt áð-
ur — svo að ekki bregzt. — Engin
skipun hefur borizt frá Stórráði
Lundanna, enda þótt náttúrufræð-
ingar fyrri tíma hafi haft tilhneig-
ingu til að leggja trúnað á þá hug-
mynd, að svo félagslyndur fugl hlyti
að lúta stjórn lávarðar eða konungs,
sem gæfi tilskipanir um árstíðaflug
með einhvers konar hugsanaflutn-
ingi.
Lávarður lundanna? Er það róm-
antísk þjóðtrú, sem á heima í æv-
intýrum einum? Er lundinn um-
skiptingur frá álfheimum, sem hef-
ur konung og lög? Að því er bezt
verður vitað, er þetta allt uppspuni.
En við verðum að gæta þess að vera
ekki of vantrúuð. Þjóðsögur eiga
sér oft rót í raunveruleika. Á Fær-
eyjum segja lundaveiðimenn, sem
oft granda meira en hundrað fugl-
um á dag, að þeir geri ungfuglin-
um í hreiðri ekkert mein, því sjö
fullvaxnir fuglar séu reiðubúnir að
taka að sér fóstur hvers unga. Þann-
ig afsakar veiðimaðurinn það, að
hann tekur fullvaxta fugl um varp-
tímann. Rétt er það, að sjö lundar
(eða sex, eða fimm, eða fjórir, eða
þrír) geta farið ofan í holu saman.
Það hef ég sjálfur séð oftar en einu
sinni og tel það vera vinaheimsókn-
ir eða aðeins forvitni — eða vott
þess að fleiri en eitt hreiður séu við
hverja holu. En ég hef aldrei orðið
var við, að lundi taki að sér egg eða
unga, enda þótt sannað hafi verið,
að penguinfuglar og langvía geri
það — og steli jafnvel unga eða
eggi, ef foreldrar bregða sér frá.
En komum aftur að því, sem fyrst
var minnzt á. Vísindaleg virðing
fyrir sannleikanum neyðir mig til
að játa fáfræði mína um það, hvað
stjórni árstíðaferðum lundans ann-
að en arfgeng tilfinning og iíkam-
legar breytingar. Nýjar staðreynd-
ir sjá dagsins ljós og leiðbeina okk-
ur, ekki sízt í sambandi við merk-
ingar fuglanna. En hver ný stað-
reynd leiðir til nýrra spurninga. Því
meira sem við kynnumst hinum
æðri tegundum af blóðheitum dýr-
um, því likari manninum reynast
þau vera, og því fjarlægara verður
okkur að telja þau eins konar sjálf-
virkar vélar. Við gleymum ekki, að
þótt við séum mennsk, eru mörg
viðbrögð okkar dýrsleg og ósjálf-
ráð. Ætli við mundum ekki skilja
dýrin betur, ef við gerðum. ráð fyr-
ir einföldustu hugsun hjá þeim?