Mímir - 01.06.2005, Blaðsíða 72

íslendingasagnanna hefur farið öfugt í þá. Hér ræða
þeir drengir um hvort strákar megi slást við stelpur
eða ekki og sýnist sitt hverjum:
[...] Hann Gvendur Jóns sagði líka einu sinni
eftir að hún Gagga í Apótekinu hafði danglað
í hann: „Maður slæst ekki við kvenfólk - ég
meina stelpur. Það gerðu fornmenn ekki.“ Mér
varð þá á að segja, að ég hefði heyrt, að hann
Gunnar á Hlíðarenda hefði slegið kellinguna
sína utanundir. Gvendur horfði þá á mig
ásökunaraugum og sagði: „Þetta er nú eins og
hver önnur della úr þér. Hann gaf henni hest, og
hann Gunnar á Hlíðarenda átti góða hesta. Hver
hefir sagt þér, að hann hafi slegið hana?“ Þessu
gat ég ekki vel svarað, en eitthvað var það með
hest, sem hún sagði við hann. Þó minnti mig að
hann hefði rekið henni utanundir.[...]34
Þarna liggur misræmið að baki kímninni í tvíræðni
tungumálsins, kinnhestar eru ekki góðir hestar,
sérstaklega ekki í Brennu-Njálssögu. Ýmislegt fleira
er undarlegt í íslendingasögunum og strákarnir
rökræða um hvort það sé sama að blóta og segja
Ijótt þegar kemur að því að trúa á Óðinn og Þór eins
og hetjan þeirra hann Grettir Ásmundarson gerði.
Þeir eru að sjálfsögðu ekki sammála um þessi
mál eins og mörg önnur.35 Fleiri dæmi um tvíræðni
tungumálsins eru í Gvendarbókunum. Sérstaklega
er Gvendur laginn við að misskilja merkingu orða
og orðasambanda. Strákarnir spyrja hann út í
leikhúsferð hans sem varð endaslepp:
„Það var nú svoleiðis, að ég fór með mömmu
og pabba í leikhúsið. En þetta var ekkert
leikhús. Það var bara Iðnó. Svo var ekkert leikið
þar. Hvorki boltaleikur né sto. Ekki einu sinni
feluleikur. Þeir bara narra fólk niður í Iðnó og
segja að það sé eitthvað leikhús."36
Hér er tungumálið afhjúpað og því snúið við.
Gvendur skilur leikhús sem ‘hús til að leika sér
í’, þar á því að vera líf og fjör og hann gagnrýnir
harðlega þessi svik og pretti sem hann telur sig
hafa orðið fyrir. Hann lýkur leikhúsferðinni síðan
snögglega með því að valda uppþoti meðal
nærstaddra þegar hann reynir að vara álfakónginn
í leikritinu við yfirvofandi árás. Sögukunnáttan er
heldur ekki upp á marga fiska eins og sannast í
miðju stríði drengjanna við þá Austurbæinga þar
sem hallar á okkar menn:
[...]Mannfallið varð nú ógurlegt í okkar liði,
en hinir föllnu voru ekki jafn borubrattir og
34 Hendrik Ottóson 1960, bls. 196.
35 Hendrik Ottóson 1949, bis. 218.
36 Hendrik Ottóson 1949, bls. 25.
70
áður. Sumir skreiddust jafnvel í burtu. Við hinir
héldum samt áfram og ég skaut því að Gvendi
Jóns, að það hefði einu sinni verið kóngur
suður í Grikklandi, sem lét einhverja, líklega
Þýzkara eða þesskyns illþýði, stráfella sig og lið
sitt. „Já,“ æpti Gvendur með fórnarglampann
í augunum, „það var hann Gísli Súrsson. Við
látum stráfella okkur.“ Ég var nú ekki viss um,
að konungurinn í Grikklandi hefði verið hann
Gísli Súrsson, en nú var enginn tími til að ræða
það.37 [...]
Flestir brandarar eða skopleg atvik sem koma fyrir
í bókunum um Gvend Jóns og félaga falia undir
kenninguna um misræmið í tungumálinu, þar sem
flest þeirra snúast um misskilning og mistúlkun
strákanna á því sem sagt er eða þeir hafa einhvers
staðar lesið. Fáein tilvik eru þar sem um lítllækkandi
kímni er að ræða á kostnað náungans, oftast
óvinanna í Austurbænum en stundum innnbyrðis í
vinahópnum. Tilgangurinn er þá yfirleitt að upphefja
sjálfan sig á kostnað vinanna þannig að ekki fari
á milli mála hvor sé meiri maður. í einum slíkum
mannjöfnuði eru vinirnir úti á bát að dorga og rífast
um hvort fiskarnir geti talað saman um hvaða
beita sé best og hvort þeir sjái öngulinn í beitunni
og hætti þá við að taka hann. Við gaumgæfilega
skoðun ofan í sjóinn steypast Hensi og Gvendur
úr bátnum og Júlli fær hláturskast hvað eftir
annað löngu eftir að þeim hefur verið bjargað af
færeyskum sjómönnum og komið um borð aftur:
[,..]Þegar allir önglar voru komnir út, sneri
Gvendur sér að Júlla og spurði með talsverðum
þótta: „Af hverju varstu eiginlega að hlæja,
beinasninn þinn, þegar þú sást að við vorum
nærri drukknaðir, það þætti mér gaman að vita.“
Nú setti sama hláturskastið að Júlla, en hann
hafði samt hugsun á að kippa í færið og draga
upp vænan kola. Um leið og hann beitti, gat
hann samt stunið upp milli hláturskviðanna: „Jú
Gvendur kallinn. Það skal ég segja þér. Mér datt
í hug að þú hefðir ætlað að bregða þér niður í
botn og læra kolamál til þess að geta spurt þá
að því, hversvegna þú færð aldrei bein úr sjó
- fiskifælan þín,“ [...].38
Strákarnir eiga líka til að skemmta fullorðnum
með oróheppni sinni og útsjónarsemi. Einu sinni
sem oftar voru þeir að reyna að fala bát til láns og
gengu fram á einn af heldri mönnum bæjarins og
jullueiganda, hann Geir Söga. Gvendur hafði sem
oftar orð fyrir þeim:
37 Hendrik Ottóson 1949, bls. 194.
38 Hendrik Ottóson 1960, bls. 169,