Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Qupperneq 57

56
Múlaþing
1850 kvað þannig til húsbónda síns, Hallgríms
Helgasonar á Geirólfsstöðum1:
Einhverntíma ef ég hími enn í vetur
kolahrímótt kerling getur
kveðið Grími ljóðin betur.
Fáum árum eftir að Helgi giftist Margréti
missti hann heilsuna og varð óvinnufær. Hann
lifði þó í tvo áratugi eftir það og dó þann 18.
ágúst 1869.
Margrét var mjög metnaðarfull og hafði
sett sér há markmið og vildi búa ríkmannlega.
Veikindi Helga voru Margréti þungur kross
að bera og hún bar þetta með þolinmæði eins
og annað sem yfir hana gekk. Þau Helgi og
Margrét eignuðust átta börn og komust sjö
til fullorðinsára. Börnin voru: Bergþóra á
Geirólfsstöðum, Einar á Þorbrandsstöðum,
Ólöf í Skógagerði, Hallgrímur á Birnufelli,
Gunnar á Rjúpnafelli, Gísli á Egilsstöðum
(Vopnafirði) og Guðrún Helga á Akureyri.
Sonur þeirra á níunda ári, Sigurður að nafni
drukknaði í bæjarlæknum á Geirólfsstöðum
(Helgi Hallgrímsson, 1994).
Hvernig var heimilislífið á Geir-
ólfsstöðum?
Bergþóra vildi varðveita minningar um hið
daglega líf á Geirólfstöðum og heldur frásögn
sinni áfram. Margrét var mikil hannyrðakona
og var fróðari í ættfræði og sögu en flestir
hennar samtíðarmenn á héraði. Börnin voru
mörg á heimilinu þar sem rokkarnir gengu og
tóskapur var mikill. Margrét var hin mesta
spunakona. Hún spann 5 hespur af uppistöðu
á dag. Hún var yfir höfuð óvanalega hagsýn
og fljótvirk athafnakona í öllu, stjórn og fasi.
1 Í Húsfreyjunni (1968) er sagt að Guðný kvað til Hallgríms
Helgasonar árið 1850 en það er líklega misritun þar sem enginn
með því nafni var búsettur á Geirólfsstöðum á þeim tíma. Heim-
ild: http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=344630&pa-
geId=5398367&lang=is&q=Geirólfsstöðum
Allan útsaum lærði hún hjá gáfu og merk-
iskonunni Sigríði Brynjólfsdóttur á Þorvalds-
stöðum. Hún lærði af Guðlaugu í Vallanesi að
lita allskonar útlenda liti og fékk hún hjá Guð-
laugu litunarpott úr látúni og forskriftir. Lærði
hún að setja upp silkikvenhatta og nýmóðins
karlmannahúfur. Drengirnir lærðu á kvöldin
og skrifuðu og lásu. Margrét las á kvöldin
ýmsan fróðleik. Menn kváðu rímur, kvæða-
menn og kunningjar Margrétar. Margt af því
var að mati Bergþóru svokallað umferðarfólk.
Margrét var góðhjörtuð og hjálpfús. Til er
saga af henni þar sem hún fór í jarðaför fátæks
bónda sem haldin var í Hofskirkju. Þegar
athöfninni lauk fór allt fólk burt úr kirkju-
garðinum og heim á staðinn nema ekkjan.
Hún settist hjá leiðinu og grét sáran. Margrét
fór ekki með fólkinu og gáði að vesalings
ekkjunni. Hún talaði við hana og smokraði
hún sér úr millipilsinu og gaf henni. Hún hafði
ekkert annað handbært til að afhenda henni
og fór heim á Geirólfsstaði án millipilsins.
Eftir að Helgi eiginmaður hennar lést
kynntist hún Túliníus sem var vinur hennar
meðan þau lifðu. Einhvern tímann eftir fráfall
Helga skall á stórskaðaveður og missti hún
mest allt féð. Túliníus tók við búsýslu með
Margréti. Verkaskipting var á hreinu og nefndi
Bergþóra ágætt dæmi um verkaskiptingu. Hún
sjálf hlóð taðinu, hún og Ólöf bundu upp á
hey hestana og drengir slógu. Gísli sem þá var
7 ára passaði ærnar á Hálsinum. Heima var
yngsta systirin Guðrún að hjálpa til. Gunnar
var fjósamaðurinn 11 ára, Gísli og Hallgrímur
voru fjármenn (Helgi Hallgrímsson, 1994).
Bergþóra lýsir hörðum vetri:
„Sumarið þegar faðir minn dó, 16. ágúst
1869, var voða tíð og grasleysi, snjóblotar
og snjóhríðar oftast upp úr Höfuðdegi. Við
vorum miðkurlið úr dögunum á engjum,
var rakað í fangaflekk, ekki bundið heim.
Svo herti á snjónum og frostinu á hverri
nóttu. Þetta hey var síðast ekið heima