Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Side 73

72
Múlaþing
Á þessum tímum jafnt öðrum voru hjónin
samhent og vissu hvað hinu kom best. En
hinsvegar hefur óbærilegur söknuður eftir
dótturina sennilega markað þunglyndisblæ.
Á það við um sum kvæði Gísla í ljóðabókinni
Farfuglar sem hann gaf út ári eftir andlát
Unnar. Einnig á það við um sögur Guðrúnar
sem hún skrifaði eftir þennan mikla missi
(Stefán Einarsson, 1962).
Ritstörf Guðrúnar
Guðrún var skáld og mikil kona, gáfuð, skap-
mikil og mild í senn. Hún hefur afkastað
meira í starfi en flestar aðrar konur. Samhliða
því að hún átti fimm börn og var húsmóðir á
mjög gestkvæmu heimili tók hún mikinn þátt
í félagsskap íslenskra kvenna í Sambands-
kirkjunni í Winnipeg. Í æsku hneigðist hugur
Guðrúnar mjög að skáldskap. En aðstæður
íslensku innflytjendanna voru ekki þannig að
konur gætu sinnt ritstörfum. Það var ekki um
neina húshjálp að ræða. En þegar börn hennar
stálpuðust tók skáldið til starfa á ný (Gerður
Jónasdóttir, 1950). En hún gerði þó tilraunir
til að skrifa nokkrar smásögur. Það var ekki
fyrr en árið 1920, er Guðrún var rúmlega hálf-
fertug, að fyrsta sagan hennar „Landsskuld“
kom út í öðrum árgangi Tímarits Þjóðrækn-
isfélagsins (Einar Páll Jónsson).
Einar Páll Jónsson (1950) lýsir rit-
hæfileikum Guðrúnar í bókinni Ferðalok:
„Við komu mína til Winnipeg áratug síðar
(eftir komu Guðrúnar), dvaldi ég fyrstu
næturnar á heimili Guðrúnar og Gísla
bróður, eiginmanns hennar. Þá var Guðrún
í kyrrþey farin að semja skáldsögur sínar,
og las upp úr þeim mér nokkra kafla: þær
höfðu á mig djúp áhrif; form þeirra var
slípað og frásögnin laus við sundurgerð; ég
fann að hún í efnisvali sínu kom mikið til
að óyrktu landi; viðfangsefnin, mörg hver,
gripu djúpt inn í baráttusögu íslenska land-
námsmannsins vestanhafs, þar sem sigrar
og söknuður héldust í faðma, samúð dreng-
skaparkonunnar varpaði á sögur hennar
mildum bjarma sem óhjákvæmilega fann
viðkvæman hljómgrunn í hugskoti lesand-
ans: það var ekki um að villast, að hér var
höfundur að verki, sem ritaði að innri þörf
og vissi fótum sínum forráð.“
Ein af þessum fyrstu sögum sem hún skrifaði
eftir að hún flutti til Kanada minnir á hennar
eigin reynslu. Það er sagan „Utangarðs“ sem
lýsir tilfinningum ungrar stúlku (vesturfara)
sem stendur á vegamótum. Hún er óráðin
hvort hún eigi að hverfa heim aftur til íslensku
sveitarinnar, dalsins eða að gefa sig á vald
sólríkrar sléttunnar og heillandi vestur-ís-
lenskrar æsku. Henni er í mun að dansa lífið
út við hlið eiginmannsins. Sagan er því líklega
að geyma hugblæ Guðrúnar á þessum fyrstu
árum hennar vestra (Stefán Einarsson, 1950).
Á árum 1920 til 1931 kom margar sögur í
tímaritum. Hún fjallar um málefni samtímans
í mörgum þessum sögum. Nokkrar þeirra
fjalla einnig um reynsluheim innflytjenda
og er sagan „Fýkur í sporin“ ágætt dæmi.
Þar segir Guðrún:
„Ævilaun útlendingsins eru oftast rýr, og
ávallt hin sömu: honum er gefið land að
vísu, en hann gefur í staðinn ævina, heils-
una og alla starfskraftana. Já, landið tekur
hann sjálfan, líkama og sál og börnin hans
í þúsund liðum.“ (Stefán Einarsson, 1950).
Helga Kress (2006) skrifaði grein um ritstörf
Guðrúnar sem ber nafnið Utangarðs: Um
samband landslags, skáldskapar og þjóðerni
í sögum Guðrúnar H. Finnsdóttur. Í greininni
kemur vel fram að konur áttu ekki sömu tæki-
færi þegar kom að ritstörfum eins og karlar.
Þrátt fyrir það var sögum hennar vel tekið á
Íslandi.