Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Qupperneq 140

139
„Sér hún hátt og vítt um veg“ - hinsta hvíla konu frá 10. öld á Vestdalsheiði.
Afstöðumynd gripa – rýmis-
greining (spatial analysis)
Í reit A1 fundust tennur, meint fiskbein, 4
perlur af gerð A, 15 perlur af gerð E, 18 af
gerð F og 1 af gerð S (samtals 38 perlur).
Í reit A2 fundust hnífur, litlir hlekkir, 11 perlur
af gerð E, 51 perlur af gerð F (samtals
62 perlur).
Í reit B1 fundust hringprjónn, 1 perla af gerð
A, 32 perlur af gerð E, 24 perlur af gerð
F, 2 perlur af gerð S (samtals 59 perlur).
Í reit B2 voru 15 perlur af gerð E, 11 perlur
af gerð F (samtals 26 perlur).
Í reit C1 voru 10 perlur af gerð E, 3 af gerð
F (samtals 13 perlur).
Í reit C2 voru 2 perlur af gerð E, 3 perlur af
gerð F (samtals 5 perlur).
Í reit C3 voru 1 perla af gerð A, 12 perlur af
gerð E, 47 perlur af gerð F (samtals 60
perlur).
Reitur C6 er utan kerfis. Þar fundust lausa-
fundirnir þríblaðanælan og önnur brjóst-
nælan. Járnbrot fannst í læknum. Einnig
fundust þar 3 perlur af gerð A, 1 perla af
gerð B, 32 perlur af gerð E, 84 perlur af
gerð F (samtals 84 perlur).
Túlkun
Líkt og Sigurður Bergsteinsson hefur bent á
virðist sem „fjallkonan“ hafi legið með efri
hluta líkamans inni í skútanum og að hún hafi
hvílt höfuðið upp við innsta hluta skútans.
Staðsetning handleggs- og höfuðbeina, sem
og skartgripa og perla í reit A benda til að
gripirnir séu in situ (þ.e. á upprunanlegum
stað fornleifafræðilega). Flestar perlur fund-
ust í reit A, þ.e. 82 talsins. Algengast er að
finna perlur í fornleifafræðilegu samhengi við
háls eða nálægt höfði hins látna, sem hefur
verið túlkað sem svo að perlurnar hafi verið
annaðhvort margar saman í hálsfesti/perlufesti
eða að nokkrar perlur hafi verið festar saman
sem hengiskraut (pendant) með öðrum gripum
(hafi perlur „fjallkonunnar“ verið bornar í
hálsfesti hefði hún verið að minnsta kosti 170
cm löng; borin á milli kúptu nælanna hefði
hún verið allt sjö- til áttföld.)
Ef gripir í reit A eru in situ vekur mikill
fjöldi flatra steina undir og yfir gripum og
líkamsleifum hugleiðingar um það hvort
það gefi vísbendingar um að „fjallkonan“
hafi verið lögð til í gröf. Myndir í viðauka
við ritgerðina sýna aðstæður og jarðlög á
uppgraftarstað. Á myndunum sést að flata
steina er að finna víða í jarðveginum, einnig
sést að í skútanum var einnig talsvert magn
af jarðvegi. Er hugsanlegt að lagt hefði verið
grjót yfir „fjallkonuna“ og stórir, flatir steinar
yfir, sem síðan hafi frostsprungið? Þó virðist
ljóst að gripir „fjallkonunnar“ hafa verið á
hreyfingu, m.a. vegna frosta og þýðu í grjót-
skriðu, hátt uppi í fjöllum. Það má sjá á því
á hve mikilli hreyfingu gripir (eins og lausa-
fundirnir þríblaðanælan og brjóstnælan) og
perlur hafa færst til í skútanum, til að mynda
eru tennur neðar en höfuðkúpan, hnífur er
langt frá handleggsbeinum og hringprjónn
virðist hafa færst til.
Í reit A fannst brjóstnæla 2004-53-2 undir
vinstra handleggsbeini. Kringlótta nælan og
önnur brjóstnælan fundust einnig á milli hand-
leggsbeinanna. Rafperlan var ekki merkt í
reiti en þó má sjá á ljósmyndum af vettvangi,
til að mynda mynd 18, að hún hefur líklega
verið í reit A. Fjórföld, silfurlit, blásin perla
af gerð E (nr. 1181, sjá bls. 34 í viðauka a)
var í reit A, tvær perlur af gerð A–B, 1 perla
af gerð B, aðrar 35 perlur af gerð E, 40 perlur
af gerð F og perlur af gerð G, T (glerhallur) og
Q fundust við brjóst „fjallkonunnar“ (samtals
82 perlur).
Af fjölda perla í reitum sem næstir eru reit
A, þ.e. A1 (38 perlur), A2 (62 perlur), B1 (62
perlur) má draga þá ályktun að perlurnar hafi
hreyfst frá upphaflegum stað í reit A. Perlurnar
voru í minna magni í C1 (13 perlur) og C2 (5
perlur). Þær voru í talsvert miklu magni í reit