Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 2020, Side 150

149
„Sér hún hátt og vítt um veg“ - hinsta hvíla konu frá 10. öld á Vestdalsheiði.
mundar (sem var talinn rammgöldróttur) hafi
komið til Íslands frá Vors í Þulunesi í Noregi,
numið Seyðisfjörð og búið þar alla ævi. Hann
gaf Helgu dóttur sína Áni hinum ramma.
Henni fylgdi heiman öll hin nyrðri strönd
Seyðisfjarðar inn til Vestdalsár (Landnámabók
Íslands, 1948, bls. 271-274). Óneitanlega
vakna upp hugleiðingar um hvort „fjallkonan“
sé Helga dóttir Bjólfs og landnámsmaðurinn
Bjólfur sé heygður í 6 km fjarlægð?
Eins freistandi og það er að draga þá
ályktun að gröf „fjallkonunnar“ gæti verið
skriðugröf, þá er hæpið að túlka fundarstað
sem gröf þar sem engin merki finnast um
manngerðan grafarumbúnað. Því verður að
teljast líklegra að „fjallkonan“ hafi orðið úti
eða undir skriðu.
Niðurstöður og lokaorð
Hér hefur verið gerð tilraun til að svara því
hver uppruni „fjallkonunnar“ sem fannst í
Vestdalsheiðinni árið 2004 var. Spurt var
einnig hvort hún var karl eða kona og reynt að
varpa ljósi á hlutverki hennar í samfélaginu.
Farið var yfir tildrög þess að leifarnar fund-
ust og fyrirliggjandi túlkanir á þeim raktar.
Þá var öllum tiltækum gögnum um fundinn
safnað saman og þau yfirfarin á ný um leið.
Síð-fræðilegri nálgun var beitt við rannsókn-
inna með því að fylgja ólíkum vísbendingum,
þvert á skilrúm á milli faga. Sjónarhornið
hefur að stóru leyti verið af raunvísindalegum
toga en um leið þverfaglegt. Gripir og líkams-
leifar hafa verið rannsökuð með greiningum
og skoðuð með röntgenmyndum, víðsjám,
skimrafeindasmásjá, tannfræðirannsóknum,
ísótóparannsóknum og gripadreifing skoðuð
með aðferðum rýmisgreininga, sem og var
gerð tilraun til að DNA greina líkamsleif-
arnar. Ennfremur voru sérfræðingar af ólíkum
fagsviðum kallaðir til leiks, til að, gefa sitt álit
svo að breiðari sýn myndi fást á viðfangsefnið.
Loks var fundurinn skoðaður með samanburði
við svipaða fornleifafundi í víkingaheiminum.
Fyrsta niðurstaðan sem verður dregin hér
af þessari rannsókn er að það er hugsanlegt
að „fjallkonan“ hafi verið lögð í skriðugröf
(urgrav). Þó eru meiri líkindi á því að fundar-
staðurinn sé ekki kuml, þar sem engan mann-
gerðan umbúnað var að finna á uppgraftarstað.
Önnur niðurstaðan er sú að þó að gripir/
perlur „fjallkonunnar“ teljist „kvenlegir“ er
ekki hægt að segja með fullri vissu um það
hvort þessi einstaklingur var karlkyns eða
kvenkyns. Hugsanlega er þó hægt að túlka
mikinn fjölda perla sem vísbendingu um
kvenkyn. Brjóstnælurnar gefa einnig ákveðna
vísbendingu um kvenkyn og því má teljast
líklegra að „fjallkonan“ sé kona frekar en karl.
Þriðja niðurstaðan er að rannsókn á
gripum sem fundust á uppgraftarstað gefa
vísbendingar um að „fjallkonan“ hafi getað
verið klædd í undirkyrtil, ullarkjól og skikkju.
Yfir og á fötunum bar hún tvær brjóstnælur,
þríblaðanælu og hringnælu. Hún hefur að
öllum líkindum borið perlufesti sem á voru
festar a.m.k. 526 perlur (í sjö- eða áttfaldri
festi sé miðað við að þær hafi verið festar
á milli brjóstnælanna) og í farangri sínum
hafði hún hníf. Búnaður hennar virðist nokkuð
hefðbundinn miðað við búnað kvenna á vík-
ingaöld þó hann væri í ríkmannlegra lagi.
Perlufjöldinn er þó óvenju mikill miðað við
grafir á víkingaöld á Íslandi sem gerir forn-
leifafundinn að einum ríkulegasta kvenforn-
leifafundi á Íslandi.
Fjórða niðurstaðan er að „fjallkonan“
var ekki fædd á Íslandi og á fyrstu sex árum
ævinnar borðaði hún blöndu af sjávar- og
landfæði. Framtennur „fjallkonunnar“ virðast
skóflulaga, sem gæti gefið vísbendingu um
að hún hefði ekki verið af hefðbundnum nor-
rænum uppruna. Þó er ekki hægt að fullyrða
um þá greiningu þar sem nauðsynlegt hefði
verið að greina heilar tennur og rótarkerfi til
að fá niðurstöðu um lag tannanna.
Fimmta niðurstaðan er að þessi einstak-
lingur virðist, út frá gerðfræði skartgripa og