Andvari - 01.01.1983, Síða 44

42
FINNBOGI GUÐMUNDSSON
ANDVARl'
Var-at hann skotinn
skörpum geiri
né hjörvi höggvinn
í höggorrustu,
svo sem alltítt er
at járna leiki,
þars óættfróðr
Ares geisar.
Þegar Sveinbjörn þýðir grísku orðin epimix de te mainetai Ares: þars
óættfróðr/Ares geisar - hefur hann í huga eftirfarandi orð úr hinni frægu ræðu
Svína-Péturs, er hann flutti í Björgvin eftir fall Magnúss konungs Erlingsson-
ar, en þar hvetur hann menn til að taka við Sverri konungi og láta á brott
fara, þá er hann komi til bæjarins, alla þá menn, er sannir séu að svikræðum
við konunginn eða hans menn, „ella gæti þeir sín við umrenningum konungs;
þeir sjá ekki lengi í augu mönnum ok vápn þeirra eru ekki ættfróð“.
Sveinbjörn hefur þekkt þetta atriði úr Sverris sögu í 8. bindi Fornmanna-
sagna bls. 235, er prentuð var 1834, en latínuþýðing hans á bindi þessu kom
út 1837.
Ef litið er á tilraunir fslendinga til að semja skáldsögur í líkingu við forn-
sagnirnar - eða svosem til að keppa við þær, verður ekki sagt, að þær hafi yfir-
leitt heppnazt vel. Segja má og, að stöðugur samanburður við fornsögurnar
hafi heldur orðið til að fæla menn frá eða eins og skáldið Stephan G. Steph-
ansson orðar þetta í bréfi 22. des. 1902 til rithöfundarins Jóhanns M.
Bjarnasonar, er sent hafði honum nýja skáldsögu eftir sig í þeirri von, að
Stephan ritaði um hana. En hann færist undan því, segir, að dómur sinn yrði
,,eins og dómar „Baldurs hins hvíta áss“, hann „héldist ekki“. Munurinn bara
sá, að hann var of réttsýnn, ég yrði of missýnn. Þó dylst mér ekki, að íslenzk
söguskáld standa langtum verr að vígi en höfundar flestra annarra þjóða, sem
ég þekki til. Ég efast um, að við fslendingar getum nokkurn tíma unnað ný-
sögum eins mikið og þær gera, þó við gerðum þær alveg eins vel.
Ógæfa okkar höfunda er sú, að við höfum fornsögurnar til að mæla þá við.
Kaflar í þeim eru svo mikil meistaraverk, að ekki er auðvelt að sjá, hvernig
betur má gera. Það er eins og mig óri fyrir því, að þar hafi andans afbragð
íslendinga náð öllum þroska í þá átt og lifi það aldrei upp aftur. En nýsögur
geta haft og hafa þýðingu fyrir því. Þó fornsögurnar hefðu tæmt okkar mestu
list, þá hafa þær ekki lokað öllum andlegum sundum.“
Stephan G. Stephansson orti hins vegar fjölda kvæða um forn efni og
undir áhrifum þeirra og fór þar sínar eigin leiðir. Hann reifar kynni sín af
fornbókmenntunum svo eitt sinn í vinarbréfi 15. apríl 1907:
,,Ég las allar okkar fornsögur og Eddur, þegar ég var innan við fermingar-