Andvari - 01.01.1983, Side 52

50
HERMANN PÁLSSON
ANDVAIU
Hér má taka dæmi. Eins og Einari Ólafi og öðrum mönnum var ljóst, þá
virðist Njáluhöfundur hafa stuðzt við Selsbana þátt í Ólafs sögu helga, þegar
lýst er brennusögu Gunnars Lambasonar einn jóladag úti í Orkneyjum. Hér
má bera saman nokkrar setningar:
Sigtryggur konungur spurði: „Hversu
þoldi Skarpheðinn í brennunni?“ „Vel
fyrst,“ segir Gunnar, „en þó lauk svo,
að hann grét.“ Um allar sagnir hallaði
hann mjög til og ló (laug) frá víða.
Kári stóðst þetta eigi; hljóp hann þá inn
með brugðnu sverði og . . . innar eftir
höllinni og hjó á hál'sinn Gunnari
Lambasyni; tók af svo snöggt höfuðið,
að það fauk upp á borðið fyrir konung-
inn og jarlana.
Njála, 155. kap.
. . . Þótti Ásbirni hann halla sýnt. Þá
heyrði hann, að maður spurði, hvern
veg Ásbjörn yrði við, er þeir ruddu
skipið. Þórir svarar: „Bar hann sig ti!
nokkurrar hlítar og þó eigi vel, en er
vér tókum af honum seglið, þá grét
hann.“ En er Ásbjörn heyrði þetta, þá
brá hann sverði sínu hart og hljóp inn-
ar í stofuna og hjó til Þóris, og kom
höggið á hálsinn. Féll höfuðið á borð-
ið fyrir konunginn. . .
Flateyjarbók (1944) I, 327
Hér er óþarfi að rekja frásagnir framar: skyldleikinn er svo auðsær, að ekki
verður um villzt. Á hitt ber þó einnig að líta, að skyld frásögn kemur fyrir í
íslendingasögu Sturlu Þórðarsonar, þótt orðalag og atvik séu engan veginn
svo áþekk Njálu og frásögnin í Ólafs sögu helga. Næsta sumar eftir Flugu-
mýrarbrennu fer Gizur utan, kemur við Hörðaland og fær sér þaðan far austur
til Túnsbergs til Hákonar konungs. „Þórður kakali var þá í Björgyn, er skip
það kom þangað, er Gizur hafði á verið. Þar voru margir íslenzkir menn á
skipinu. Þá frétti Þórður þau tíðendi, er gerzt höfðu á Islandi. Og svo bar til
litlu síðar, er þeir höfðu upp skipað, að Þórður og nokkrir menn gengu hjá
stofu einni og heyrðu þangað mannamál. Þeir námu staðar og heyra, að sagt
var frá drápi Kolbeins Dufgussonar. Sá maður sagði frá, er Þórður hét og var
Steinunnarson. Þóttust þeir það finna, að hann bar allar sögur betur Gizuri en
brennumönnum, kvað alla menn undrast, að Kolbeini varð ekki fyrir. Þá
gengur Þórður í stofuna og mælti: ,,Nú skal sjá, hversu mikið þér verður fyrir.“
Laust hann þegar með öxi, er hann hélt á, svo að Þórður [þ. e. Steinunnarson]
féll þegar í óvit.“
Við rannsóknir á efnivið sagna nægir það ekki eitt að miða við athafnir,
orð og persónur, heldur skal ávallt taka einnig hugmyndir til greina. Á Sturl-
ungaöld áttu margir um sárt að binda af völdum vígamanna og brennuvarga.
Þótt Gizur Þorvaldsson þyldi mikinn skaða, sem kenndi honum að gleyma ekki
hefndinni, þá urðu margir að þola hart af honum sjálfum. Eða var það ekki
einmitt í Flugumýrarbrennu, að Kolbeinn Dufgusson segir við Árna beisk,
fylgdarmann Gizurar til Reykholts 23. september 1241 og banamann skálds-
ins: „Man engi nú Snorra Sturluson, ef þú fær grið.“