Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2011, Blaðsíða 277
Fasteignaskrá, Viðlagatrygging og hröðunarmælanet
Allar byggingar á íslandi eru skráðar í opinberan fasteignagrunn hjá Þjóðskrá íslands.
Skráin inniheldur upplýsingar um notkun fasteignar, byggingarár, fjölda hæða, aðal-
byggingarefni, landfræðilega staðsetningu og fleira. Enn fremur er bæði fasteignamat og
brunabótamat bygginga skráð.
Skylt er að brunatryggja allar fasteignir og miðast brunabótamat við áætlað endur-
byggingarverð, að teknu tilliti til ástands og aldurs. Viðlagatrygging íslands tryggir allar
brunatryggðar fasteignir gagnvart jarðskjálftum, eldgosum og öðrum náttúruhamförum.
I kjölfar náttúruhamfara eru því allar skemmdir á fasteignum metnar og skráðar af sér-
stökum matsmönnum sem sundurgreina tjónið (undirstöður, burðarveggir, þakvirki, o.s.frv.)
og áætla viðgerðakostnað. Öll þess gögn eru skráð í gagnagrunn Viðlagatryggingar íslands.
Rannsóknarmiðstöð Háskóla íslands í jarðskjálftaverkfræði, sem staðsett er á Selfossi, rekur
hröðunarmælanet (Ragnar Sigbjörnsson og fleiri, 2004). í Suðurlandsskjálftunum 2000 og
2008 voru hröðunargögn skráð á mörgum mælistöðum á áhrifasvæði skjálftanna. Gögnin
eru vistuð í Evrópskum gagnagrunni ISESD (Ambraseys o.fl., 2004). Þau hafa reynst mikil-
væg við að þróa deyfilíkön sem nota má til að meta staðbundin jarðskjálftaáhrif á íslandi.
Framangreindir þrír gagnagrunnar og deyfilíkanið sem byggir á þeim síðasttalda, er
forsenda þess að hægt hefur verið að þróa tjónaföllin sem fjallað er um hér á eftir.
Jarðskjálftaáhrif
Suðurlandsskjálftinn 29. maí 2008 varð á
tveimur misgengjum í Ölfusi. Fyrst hnikaðist
misgengi til í vestanverðu lngólfsfjalli. Það
ræsti hnik á mun stærra misgengi vestar á
svæðinu við bæinn Kross, um einni sekúndu
síðar (sjá mynd 1). Litið hefur verið á þessar
tvær misgengishreyfingar sem einn atburð.
Ragnar Sigbjörnsson o.fl. (2009) hafa áætlað
reikningslega staðsetningu upptaka skjálft-
ans 63,98°N og 21,13°V. Stærðin hefur verið
metin 6,3 (Mw). Hröðunartímaraðir voru
skráðar í Hvergerði, á Selfossi, í Ljósafoss-
virkjun, í Reykjavík og á fleiri fjarlægari
stöðum (Ragnar Sigbjörnsson o.fl., 2009).
Fjöldi bygginga skemmdist um allt vestan-
vert Suðurland (sjá mynd 1). Einungis er
hægt að tengja tjón beint við mæld jarð-
skjálftaáhrif á þéttþýlisstöðunum Hveragerði
og Selfossi. Á öðrum stöðum þarf að áætla
áhrif skjálftans með deyfilíkani sem tekur
mið af staðbundinni jarðfræði brotabeltisins.
Þar sem flest mannvirki á svæðinu eru lág-
reist og stíf með stuttan grunnsveiflutíma, er
skynsamlegt að tengja tjón við jarðskjálfta-
áhrif sem byggir á hröðun. Margar skil-
greingar eru til á hágildi yfirborðshröðunar
í jarðskjálfta, svo sem hágildi beggja stefnu-
þátta, reikningslegt eða rúmfræðilegt meðal-
tal þeirra, og fleiri (sjá Douglas, 1993). Símon
Óiafsson birti deyfilíkan í doktorsritgerð
sinni (1999) sem þróað var út frá íslenskum
Mynd 1. Kort af Suðurlandi sem sýnir misgengin tvö í Ölfusi sem hreyfðust í
jarðskjálftanum 29 maí 2008 [Mw=6,3). Stjarnan sýnir reikningsleg upptök
skjálftans. Kortið sýnir einnig hvernig tjón á byggingum dreifðist en mörg
hús sluppu þó óskemmd.Til fróðleiks eru upptök Suðurlandsskjálftanna 17.
júní 2000 (Mw=6,5) og 21.júní 2000 (Mw=6,5) einnig sýnd.
• Skemmdir
Engar skemmdir
\____________________
Ritrýndar vísindagreinar i 2 7 5