Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2011, Blaðsíða 278
mæligögnum, þar sem notast var við báða láréttu hröðunarþættina í hverjum mælipunkti-
Eftir Suðurlandsskjálftana árið 2000, þar sem gnótt mæligagna voru skráð, var líkanið
endurkvarðað (Símon Ólafsson og Ragnar Sigbjörnsson, 2002). Hér er deyfilíkanið
endurritað með einfaldaðri framsetningu:
logl0(PG4)--2,165 + 0,5-Mw - l,5-log10(R) + 0,243P, (1)
þar sem PGA (y) er hágildi yfirborðshröðunar, Mw er vægisstærð jarðskjálfta og R er
fjarlægð frá skjálftaupptökum (e. hypcocentre) (R<100 km), það er:
R = jD2 +h2, (2)
þar sem D er fjarlægð að skjálftamiðju (e. epicentre) í kílómetrum, og h er upptakadýpi
(h=6,5 km). Síðasti liðurinn í jöfnu (1) er skekkjuliður með P sem normaldreifða slembi-
breytu, það er P€N(0,1). Bjarni Bessason o.fl. (2011) hafa borið mismunandi skilgreiningar
á hágildi hröðunar saman og athugað hver hentar best við gerð viðkomandi tjónafalla-
Þar kemur fram að með því að nota deyfilíkanið sem gefið er með jöfnum (1) og (2) án
skekkjuliðarins (P=0), eru óæskileg, afbrigðileg hátíðnihröðunargildi síuð burt. Þetta
skilar miðgildi fyrir hágildi yfirborðshröðunar fyrir báða láréttu stefnuþættina. Niður-
staðan er því að styðjast við þetta líkan til að meta jarðskjálftaáhrif (PGA) á hverjum stað
þar sem tjón varð.
Við gerð tjónafalla er miðað við strjála dreifingu á jarðskjálftaáhrifum. Með öðrum orðum
tjóni á hverjum stað er raðað í áhrifaflokk sem skilgreindur er út frá efri og neðri mörkum
á PGA. Mörkin má búa til með ýmsum hætti, til dæmis má miða við fast bil á hröðun í
hverjum áhrifaflokki, eins og Rota o.fl. (2008) gera þar sem bilin eru: 0-0,ly, 0,1-0,2g,
0,2-0,3g o.s.frv. Önnur velþekkt skipting er að tvöfalda neðri og efri mörk á milli flokka.
Skiptingin sem hér er notuð, byggir á síðari aðferðinni og hefur fyrirmynd í heimild eftir
Wald o.fl. (1999). Notast er við fjóra flokka sem sýndir eru í töflu 1.
Tafla 1. Áhrifaflokkar skilgreindir með mörkum á reiknaðri hröðun með jöfnu (1) og (2) með P=0.
Áhrifaflokkur 12 3 4
PGA-(g) 0,05-0,09g 0,09-0,18y 0,18-0,34g 0,34-0,65^
Byggingagerðir
Þegar Ölfusskjálftinn 29. maí 2008 reið yfir, bjuggu um 14.160 íbúar á tjónasvæðunum
nálægt upptökunum. Flestir bjuggu í þéttbýli og þá aðallega á Selfossi (6.310), í Hveragerði
(2.308), í Þorlákshöfn (1.548), á Eyrabakka (594) og Stokkseyri (513). Aðrir (2.887) bjuggu
í dreifbýli. Flest hús á svæðinu eru lágreist einbýlishús, parhús og raðhús, ein til tvær
hæðir. ibúðablokkir eru fáar. Byggt á fasteignaskrá eru 45% bygginga úr steinsteypu, 48%
úr timbri og um 8% eru hlaðin úr vikursteini (holsteini).
Niðurstöður tjónamats eftir Ölfusskjálftann 2008 sýna að töluverður munur er á
skemmdum íbúðarhúsa m.t.t. aldurs og byggingarefnis. Af þeirri ástæðu er byggingunum
skipt í fimm flokka. Flest steinsteypt íbúðarhús voru byggð eftir 1940. Bendistál í veggjum
var lítið í upphafi, en frá 1980 eru burðarveggir almennt járnbentir. Ártalið 1980 var því
valið til að greina á milli eldri og nýrri steinsteyptra bygginga. Ekki er hægt með
svipuðum hætti að segja að byggingarlag timburhúsa hafi breyst marktækt eitthvert árið,
þó að það hafi þróast með tímanum. Til samræmis við steinsteyptu húsin er því valið að
miða einnig við árið 1980 til að greina á milli eldri og nýrri timburhúsa. Byggingar
hlaðnar úr vikursteini hafa ekki verið reistar um áratuga skeið. Vegna þess og hversu fáar
þær eru var ákveðið að hafa þær allar í einum flokki. 1 Bjarni Bessason o.fl. (2011) er gerð
nánari grein fyrir þessum fimm byggingargerðum sem hér eftir verða kallaðar, steypaný,
steypa„ömui, timburmj, timburgömui og vikursteinn. í einstaka tilvikum (<5%) varð tjón í
tengslum við grundun bygginga, t.d. vegna mismunasigs eða af völdun ysjunar. Slík
tilvik eru ekki tekin með við gerð tjónafalla fyrir ofangreinda flokka.
2 7 6
Arbók VFf/TFl 2011