Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2011, Blaðsíða 312

um það vatn sem til reiðu er.
Arið 2010 var útflutningsverðmætið frá óáfengum drykkjarvörum um 230 sinnum minna
en frá áli og kísiljárni, eða um 0,11 % af útflutningi vöru og þjónustu. Flutt voru út ríflega
13.800 tonn af óáfengum drykkjarvörum. Að mestu var hér um að ræða drykkjarvatn á
flöskum sem flutt var til Bandaríkjanna og fyrst og fremst frá tveimur fyrirtækjum. Þar
með náði þessi útflutningur sér aftur á strik eftir nokkra lægð á árinu 2009, en árin þar á
undan hafði verið ör vöxtur í þessum útflutningi. Talið í lítrum á sekúndu svarar útflutn-
ingur ársins 2010 til 0,44 L/s rennslis. í samanburði við t.d. magn neysluvatns sem Orku-
veita Reykjavíkur dreifði á Reykjavíkursvæðinu sama ár er þetta aðeins lítið brot, eða
minna en einn á móti fimmtán hundruð. Meðalverð á tonnið af útfluttum óáfengum
drykkjarvörum árið 2010 nam 435 evrum. Það var nokkuð yfir meðalverði síðustu 12 ára,
sem var 390 evrur á tonnið.
Mikilvægt er að gera sér grein fyrir þeim mikla virðisauka sem skapast við að tappa
drykkjarvatni á flöskur hér á landi, samanborið við að dæla því um borð í tankskip eða
flytja út í gámaeiningum. Fyrir vatn sem dælt er um borð í skip eru aðeins greiddar á
bilinu 0,1 til 0,5 evrur á tonnið um þessar mundir, eða af stærðargráðunni 1000 til 4000
sinnum minna en fyrir flöskuvatnið.
Hvaða möguleika höfum við þá til aukins útflutnings og meiri gjaldeyristekna á þessu
sviði? Talið er að rennsli kalds grunnvatns af landinu í heild sé á bilinu 800 til 1000
rúmmetrar á sekúndu, þ.e. allt að milljón lítrar á sekúndu. Það næst að sjálfsögðu ekki allt
upp úr jörðinni og liggur ekki allt jafn vel við samgöngum. Á nokkrum stöðum á landinu
eru þó vafalaust aðgengileg mörg hundruð og jafnvel þúsundir lítra á sekúndu af hágæða
grunnvatni í nánd við góðar hafnir. Til þess að ná sömu útflutningstekjum og stóriðjan,
að gefnu meðalverði síðustu 12 ára fyrir útfluttar óáfengar drykkjarvörur, þyrfti aðeins
rúmlega 100 lítra á sekúndu af grunnvatni. Hins vegar þyrfti allt að því jafnmikið rennsli
og er í Þjórsá eða Ölfusá, eða upp undir 400 rúmmetra á sekúndu, ef ná ætti sömu
útflutningstekjum fyrir vatn sem dælt er um borð í tankskip. Slíkt vatn þarf raunar ekki
að vera jafnt að gæðum og flöskuvatnið og gaeti því allt eins verið yfirborðsvatn, sem
meira er til af heldur en af grunnvatni. Einhvers staðar þarna á milli, í magni jafn og verði,
er líklegt að raunverulegir möguleikar til útflutnings á ferskvatni liggi. Markaðurinn gerir
hins vegar ekki annað en að vaxa, eins og nú horfir með aukinn fólksfjölda, mengunarvanda
og veðurfarsbreytingar. Möguleikar eru á gjaldeyristekjum af sömu stærðargráðu fyrir
ferskvatn eins og nú koma frá stóriðju eða sjávarafurðum. Og þeir gætu vel verið
raunhæfir á næstu árum og áratugum,
Þróun og umhverfi vatnamælinga
Rúm sextíu ár eru síðan reglubundnar
vatnamælingar hófust hér á landi, en
1. maí 1947 var Sigurjón Rist ráðinn
vatnamælingamaður hjá hinni
nýstofnuðu Raforkumálaskrifstofu
(Guðjón Guðmundsson 1990). Allar
götur síðan og fram til ársloka 2007
voru Vatnamælingar á ábyrgð raf-
orkumálastjóra og arftaka hans, orku-
málastjóra, og heyrðu undir iðnaðar-
ráðuneytið. Árið 2008 ríkti svo milli-
bilsástand, þar sem Vatnamælingar
voru áfram á ábyrgð orkumálastjóra
en undir yfirstjórn umhverfisráðu-
Sigurjón Rist við bergmálsdýptarmælingar (Veiðivötnum 1963. | neytis prá og með byrjun árs 2009
3 1 0
Arbók VFÍ/TFÍ 2011