Morgunblaðið - 05.06.1999, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Samsetning væntanlegs gæsluliðs enn viðkvæmt mál _ ^
Friour i augsyn?
Eftir að átök hafa staðið í tvo og hálfan mánuð virðist friður
vera í augsýn í Kosovo-héraði í Júgóslavíu.
Framvinda átakanna a Heistu skotmörk
hverri mótspyrnu
Köln, Skopje. Reuters, The Daily Telegraph.
Búast við ein-
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
(NATO) gæti hætt loftárásum á Jú-
góslavíu strax á morgun ef
júgóslavneskir ráðamenn og hem-
aðarsérfræðingar bandalagsins ná
samkomulagi um framkvæmd al-
þjóðlegs friðarsamnings um
Kosovo. Petta var haft eftir frönsk-
um stjómarerindreka í gær.
Friðaráætlunin, sem Milosevic og
serbneska þingið hafa samþykkt,
kveður á um að Serbar kalli frá
Kosovo alla herlögreglumenn og
varaherlið; landflótta Kosovobúar
fái að snúa aftur til síns heima undir
vernd alþjóðlegs gæsluliðs sem
verði að stórum hluta skipað mönn-
um frá NATO-ríkjum; og sjálfræði
til handa Kosovo undir bráðabirgða-
stjóm sem Sameinuðu þjóðimar
skipi.
Helsti vandinn við að koma sam-
an ákvæðum friðarsáttmálans var
að fá samþykki Rússa við þeim. Við-
kvæmasta deiluefnið er samsetning
alþjóðlega friðargæsluliðsins og
tengsl þess við NATO. I drögum að
ákvæðum friðarsamkomulagsins
segir m.a. í neðanmálsgrein, að
NATO líti svo á, að kjami friðar-
gæsluliðs í Kosovo verði frá banda-
lagsríkjum og lúti forráðum banda-
lagsins. Hins vegar segir einnig, að
rússneskar deildir gæsluliðsins
muni ekki lúta forráðum NATO og
„tengsl þeirra við alþjóðlega full-
trúa muni stjómast af viðeigandi
samkomulagi er fínna skuli síðar“.
„Hallkvæmt umhverfí"
Ef og þegar NATO hættir loft-
árásum verður unnt að senda inn í
Kosovo fyrstu friðargæslusveitim-
ar, sem nefnast KFOR, er hafa ver-
ið að safnast saman í nágrannarík-
inu Makedóníu undanfama fjóra
mánuði.
Svo ætti að heita að sveitirnar
færa inn í „hallkvæmt umhverfi"
þar sem ekki myndi mæta þeim
skipulögð andstaða serbneskra her-
sveita. Engu að síður mega gæslu-
liðarnir búast við mótstöðu á stöku
stað, eða óvinsamlegu viðmóti
serbneskra íbúa. Stór hluti af starfi
gæsluliðanna verður að líkindum að
finna fjöldagrafir og safna vísbend-
ingum um stríðsglæpi.
Einungis Bretar hafa fullskipu-
lagt lið reiðubúið og því munu
breskir NATO-liðar verða fjöl-
mennir í hópi þeirra er fyrst halda
inn í Kosovo. I febrúar samþykkti
NATO að senda 28 þúsund manna
lið, en því hefur verið fjölgað í 48
þúsund. Bretar era reiðubúnir að
senda 19 þúsund menn, Frakkar
sex þúsund og Bandaríkin og
Kanada sjö þúsund.
Fyrstu skref endurbyggingar
Gæsluliðanna bíður einnig það
verk að tryggja helstu samgöngu-
æðina milli Makedóníu og Kosovo,
veg sem liggur um þröngan dal, yfir
sex brýr og um að minnsta kosti níu
göng. Talið er víst að Serbar hafi
komið fyrir jarðsprengjum í þeim
öllum og mikið er í húfi að tryggja
öraggar ferðir um þau.
Er út úr dalnum kemur geta
gæsluliðamir haldið til stærstu
borganna í Kosovo, Prizren, Pec og
Pristina. Þá þarf NATO að tryggja
brottför serbneskra her- og lög-
reglumanna samkvæmt tímaáætlun
sem enn hefur ekki verið samin. Jú-
góslavneska þingið samþykkti
„skjóta og tafarlausa“ brottför en
nákvæm útlistun hefur enn ekki
verið gerð.
Einnig bíður NATO-liðsins það
verk, að sjá um fyrstu skrefin í end-
urbyggingu héraðsins, þar sem flest
er í rúst eftir að árásir NATO hafa
staðið í 72 daga.
UCK til vandræða?
Það gæti sett strik í reikninginn,
að liðsmenn Frelsishers Kosovo
(UCK), eru albúnir þess að láta til
sín taka um leið og serbneski herinn
dregur sig til baka. Hefur herinn
látið í ljósi efasemdir um ágæti frið-
arsamkomulagsins, sem kveður á
um að herinn skuli leggja niður
vopn.
„Við viljum ekki svo mikið sem
ræða framtíð hers okkar íyrr en all-
ur serbneskur her er farinn frá
Kosovo," sagði fulltrúi hersins. „Og
■ 24.-30. mars: Loftárásir NATO hefjast;
stýriflaugum beint gegn hernaðarlegum
skotmörkum og loftvarnarstöðvum.
■31. mars-6. apríl: Serbartaka þrjá
bandaríska hermenn höndum; fyrstu
árásirnar á Belgrad.
■ 7.-13. apríl: NATO gerir árás á lest,
óbreyttir borgarar falla.
■ 14.-20. aprfl: NATO gerir árás á flótta-
mannalest, rúmlega 70 falla.
■ 21 .-27. apríl: Árásir á stjórnstöðvar
og sjónvarpsstöðvar í Belgrad.
B 28. apríl-4. maí: NATO raeðst á fólks-
flutningabíl á brú, óbreyttir borgarar falla;
árásir valda rafmagnsleysi í Júgóslavíu;
bandarísku hermennirnir látnir lausir; ESB
setur olíusölubann á Júgóslavíu.
■5.-12. maí: Kínverska sendiráðið í
Belgrad verðurfyrir stýriflaugaárás
NATO, þrír falla; Júgóslavar hefja
aðgerðir gegn NATO-ríkjum í Haag;
friðaráætlun G-8 hópsins gerð.
■ 13.-19. maí: Allt að 100 óbreyttir
borgarar falla í árás NATO á Korsia
■ 20.-26. maí: NATO eyðir olíu- og
vatnsbirgðum í Júgóslavíu.
HEIMILD: Fréttaskeyti, NATO
við eram heldur ekki til viðræðu um
afvopnun."
Fulltrúar NATO viðurkenna að
fjölmennur frelsisher sem vill ná
fram hefndum á Serbum geti skap-
að vandræði. Mannaforráð í frelsis-
hemum era óljós og því ólíklegt að
fullyrðingar yfirmanna um að her-
inn muni sitja á sér hafi mikil áhrif
á hermennina.
Talið er líklegt að NATO-gæslu-
liðar, er koma til Kosovo, muni hitta
fyrir frelsishermenn og serbneskar
hersveitir í hörðum bardögum þar
sem hvoragur vill eða getur gefið
UNGVEFWALAMp o S0
" t ASombor Km
NoviSad RÚMENÍA
A
\ i ABelgrad
7 —\J
JÚGÓSLAVÍA
A f
BOSNíA' Cacac Nis
■ 27. maí-2. júní: Forseti Júgóslavíu,
Slobodan Milosevic, er ákærður fyrir
stríðsglæpi; Júgóslavíustjórn lýsir vilja
sínum til að fallast á friðaráætlun G-8
hópsins; Viktor Tsjernómyrdín, samninga-
maður Rússa og Marti Ahtisaari.fulltrúi
ESB, halda til Belgrad til viðræðna
um áætlunina
■ 3. og 4. júní: Júgóslavíuþing og
Milosevic samþykkja áætlunina;
NATO heidur árásum áfram á meðan
áætluninni er framfylgt.
eftir. Reyni NATO að skakka leik-
inn gæti það leitt til mannfalls í liði
bandalagsins, en hafist NATO ekk-
ert að gæti það tafið brottför
serbneska hersins.
Þá búast vestrænir hemaðarsér-
fræðingar við því að brottflutningur
serbneskra hersveita muni taka
margar vikur, fremur en nokkra
daga. Ein ástæðan er sú, að herinn
hefur litlar birgðir af eldsneyti
vegna þess að NATO hefur undan-
farið lagt mikla áherslu á að eyða
eldsneytisbirgðum og eldsneytis-
hreinsistöðvum Júgóslava.
Milosevic sakaður um
uppgjöf og föðurlandssvik
Hörðustu þjóðernissinnarnir í Serbíu
hafa sakað Slobodan Milosevic um upp-
gjöf og föðurlandssvik vegna þeirrar
ákvörðunar hans að samþykkja áætlun-
ina um frið í Kosovo. Friðarsamkomulag-
ið gæti valdið honum verulegum vand-
ræðum heima fyrir.
ÞORRI stjómmálaleiðtoga Serba
samþykkti áætlunina um frið í
Kosovo og að sögn fréttaritara í
Serbíu virðist hún einnig njóta
mikils stuðnings meðal almennings
í landinu. Margir Serbar spyrja þó
hvers vegna þeir þurftu að þola
hartnær tíu vikna loftárásir og
hvort ekki hefði mátt ná friðarsam-
komulagi fyrr.
Hörðustu þjóðernissinnarnir
hafa hins vegar mótmælt friðar-
samkomulaginu og segja Slobodan
Milosevic Júgóslavíuforseta hafa
gerst sekan um föðurlandssvik
með því að fallast á að hleypa er-
lendum hersveitum inn í Kosovo.
Þessir menn höfðu fylkt sér um
Milosevic þegar hann kom fram
sem leiðtogi serbneskra þjóðemis-
sinna fyrir áratug.
Fyrstu merkin um að friðaráætl-
unin hefði valdið mikilli spennu
meðal stjómmálamannanna í
Belgrad komu í Ijós þegar frétta-
mönnum var meinað að fylgjast
með umræðu serbneska þingsins
um málið. Fyrri fundum þess um
Kosovo-málið hafði verið sjónvarp-
að, t.a.m. þegar þingið hafnaði frið-
arskilmálum NATO daginn áður en
loftárásimar hófust.
Vojislav Seselj Vuk Draskovic
Hóta að ganga úr stjóminni
Þingið samþykkti friðaráætlun-
ina með 136 atkvæðum gegn 74 og
að sögn þingmanna var hart deilt á
fundinum. Allir þingmenn næst-
stærsta flokksins, Róttæka flokks-
ins, greiddu atkvæði gegn áætlun-
inni.
Leiðtogi flokksins, Vojislav Ses-
elj, aðstoðarforsætisráðherra Ser-
bíu, lýsti friðarsamkomulaginu sem
„uppgjöf' af hálfu júgóslavneskra
stjómvalda og sagði flokk sinn
ætla að ganga úr stjóm Milosevic
ef hersveitum NATO yrði leyft að
fara inn í Kosovo. Seselj hefur ým-
ist verið harður andstæðingur eða
einn af mikilvægustu bandamönn-
um júgóslavneska forsetans.
Vuk Draskovic, sem var rekinn
Reuters
SLOBODAN Milosevic Júgóslavíuforseti hlýðir á
sendimenn Evrópusambandsins og Rússa á fundi
þeirra í Belgrad í fyrradag
úr embætti aðstoðarforsætisráð-
herra Júgóslavíu nýlega, og flokk-
ur hans studdu hins vegar friðar-
áætluna. Hann hvatti til þess að
stokkað yrði upp í ríkisstjómum
Serbíu og Júgóslavíu til að koma á
umbótum og stuðla að þjóðarsátt.
„Við megum engan tíma missa,“
sagði Draskovic. „Við megum ekki
stjóma landinu á þann hátt sem
gert hefur verið
til þessa. Við
þurfum nýja
stefnu og nýtt
fólk. Ég hygg að
Milosevic styðji
þessa afstöðu.“
Nokkrir frétta-
skýrendur túlk-
uðu þessi ummæli
sem vísbendingu
um að flokkur
Draskovic vildi
ganga í serbnesku
stjómina. í henni
era meðal annars
Sósíalistaflokkur
Milosevic og
flokkur eiginkonu
hans, sem er mjög
áhrifamikil í
serbneskum
stjómmálum.
RBC-útvarpið
hafði hins vegar
eftir Milan Panic,
fyrrverandi for-
sætisráðherra Jú-
góslavíu, að Dra-
skovic væri sá
leiðtogi sem and-
stæðingar Milos-
evic gætu fylkt
sér um. Panic
lýsti forsetamun
sem stríðsglæpa-
manni, sem hefði lagt efnahag
landsins í rúst með ofbeldisstefnu
sinni, og spáði því að Serbar
myndu aðstoða við að leiða hann
fyrir stríðglæpadómstól Samein-
uðu þjóðanna.
Krefjast afsagnar Milosevic
Borgarabandalag Serbíu, sem
aðhyllist lýðræði, krafðist þess að
Milosevic segði af sér. Talsmaður
bandalagsins sagði að skilmálar
friðarsamkomulagsins væru alveg
eins og úrslitakostirnir sem
NATO setti Serbum áður en loft-
árásirnar hófust 24. mars. Milos-
evic bæri ábyrgð á því að hundruð
saklausra borgara hefðu fallið í
árásunum því hann hefði getað af-
stýrt þeim.
Lýðræðisflokkurinn, sem er
einnig andvígur Milosevic, fagnaði
ákvörðun forsetans en lýsti öllu
Kosovo-málinu sem „miklu óláni“.
„Var nauðsynlegt að ganga í gegn-
um 70 daga sprengjuárásir áður en
stjómvöld samþykktu það sem allir
venjulegir menn vissu frá upphafi
að yrði að samþykkja."
Hvað vakti
fyrir forsetanum?
Margir Serbar velta því nú íyrir
sér hvað vakti fyrir Milosevic þeg-
ar hann ákvað að verða loks við
kröfum NATO. Ein kenningin er
að hann hafi látið undan þrýstingi
áhrifamikilla kaupsýslumanna,
sem telji að loftárásirnar séu fam-
ar að skaða efnahag Júgóslavíu um
of. Aðrir röktu sinnaskipti forset-
ans til eiginkonu hans, Mira Mar-
kovic.
Líklegra þykir þó að Milosevic
hafi komist að þeirri niðurstöðu að
hann geti komið fram sem bjarg-
vættur Serba með því að stöðva
„grimmdarverk“ NATO og tryggja
um leið að Kosovo verði áfram
hluti af Serbíu.
Embættismenn í Belgrad sögðu
að mjög mikilvægt hefði verið fyrir
Milosevic að þingið samþykkti frið-
aráætlunina til að hann gæti sýnt
að hann starfaði í samræmi við
vilja þjóðarinnar.
Fjölmiðlar undir stjóm Sósí-
alistaflokksins lýstu friðarsam-
komulaginu sem siðferðilegum
sigri júgóslavneskra ráðamanna og
sögðu það enga uppgjöf af þeirra
hálfu. Ríkisfjölmiðlamir treystu
sér þó ekki til að birta friðaráætl-
unina í heild til að gera almenningi
kleift að meta hvort hún jafngilti
uppgjöf eða sigri fyrir Serba.