Morgunblaðið - 15.09.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2000 29
ERLENT
Bandaríkin hefja
aðgerðir gegn
hvalveiðum Japana
Bill Clinton Bandaríkjaforseti gaf yfír-
lýsingu í vikunni, þar sem hann felur
ríkisstjórninni að undirbúa refsiaðgerðir
gegn Japan fyrir að brjóta bann Alþjóða-
hvalveiðiráðsins á veiðum á búrhval og
skorureyði. Margrét Bj örgúlfsdóttir
kynnti sér ríkjandi hvalaverndunar-
sjónarmið í Washington.
ALLT frá því að
Alþjóðahvalveiðiráðið tók
ákvörðun um að banna hval-
veiðar árið 1986 hafa Japanar
áskilið sér rétt til að stunda
veiðar í vísindaskyni. A þessu
ári dró til tíðinda þegar Japanar
bættu búrhval og skorureyði
við veiðar á hrefnu í vísinda-
skyni og tilkynntu að þeir ætl-
uðu að leyfa veiðar á 600 hvöl-
um, þar af440 hrefnum.
Bæði búrhvalur og skoru-
reyður eru friðaðar í Bandaríkj-
unum og búrhvalur er þar að
auki á lista yfir tegundir sem
taldar eru í útrýmingarhættu.
Alþjóðahvalveiðiráðið mótmælti
Norman Mineta, viðskiptaráðherra Banda-
ríkjanna, og John Podesta, starfsmannastjóri
Hvíta hússins, á blaðamannafundi í fyrradag.
strax þessari ákvörðun Japana og
bandarísk yfirvöld hafa reynt ítrekað
að telja Japönum hughvarf.
Efitr árangurslausar fortölur, síð-
ast á fundi utanríkisráðherra land-
anna tveggja, Madeleine Albright og
Yohei Kono, í New York, þann 11.
september, tóku bandarísk stjómvöld
þá ákvörðun að beita Japan refsi-
ákvæðum samkvæmt heimild í
bandarískum fiskverndunarlögum
(frá 1967 og 1978). Þar er kveðið á um
refsiaðgerðir gegn ríkjum sem van-
virða samþykktir Alþjóðahvalveiði-
ráðsins til vemdar hvalastofnum.
Þessi lágabreyting er almennt þekkt
undir nafninu „Pelly Amendment".
Samkvæmt lögunum ber Bandaríkja-
forseta að skila skýrslu til þingsins
um fyrirhugaðar áætlanir innan 60
daga frá því að umrædd ákvörðun er
tekin.
Refsiaðgerðir íhugaðar
í kjölfar yfirlýsingar Clintons for-
seta þann 13. september, kynntu
Norman Mineta viðskiptaráðherra
Bandaríkjanna og John Podesta
starfsmannastjóri Hvíta hússins
hugsanlegar aðgerðir gegn Japan.
Bandaríkjamenn em almennt á móti
hvalveiðum og fulltrúar stjórnvalda
spöruðu ekki orðin á blaðamanna-
fundinum. Mineta sagði að hvalveiðar
Japana í vísindaskyni væm til þess
gerðar að sjá veitingastöðum og sæl-
kerabúðum fyrir eftirsóttu hvalkjöti
og að hann óttaðist að þær væra und-
anfari veiða í atvinnuskyni. Mineta
bætti því við að samkvæmt tillögum
hans hefði Clinton fyrirskipað að Jap-
an gæti ekld öðlast réttindi til fisk-
veiðiheimilda innan
bandarískrar fiskveiðilögsögu. En
Bandaríkjamenn ætla, í fyrsta sinn í
áratug, að veita erlendum skipum
heimild til veiða á makríl og síld í
haust. Japan er því komið í þá stöðu
að vera eina landið sem ekki getur
sótt um slíkan kvóta. Viðkomandi ráð-
uneytum hefur ennfremur verið falið
að rannsaka hvemig hugsanlegum
refsiaðgerðum, þar með taldar við-
skiptaþvinganir, verði best háttað.
Bandaríkjmenn hafa tvisvar áður
gripið til Pelfy lagaákvæðanna gegn
Japan, án þess þó að beita landið
refsiaðgerðum. Fyrra skiptið var árið
1988, í stjómartíð Ronald Reagans
þegar Japanar hófu hvalveiðar í vís-
indaskyni og það seinna var 1995,
þegar Japanir bættu við fyrirfram
ákveðinn kvóta sinn. í báðum tilfell-
um vora viðskiptaþvinganir íhugaðar,
en fallið frá þeim áætlunum og valið
að halda áfram að beita Japana þrýst-
ingi til að hætta veiðum. Embættis-
menn leggja áherslu á að nú sé full al-
vara á bak við ákvörðunina. Podesta
sagði á fundinum að þó samskipti
Bandaríkjanna við Japan væra áfram
mikilvæg, hefðu bandarísk stjórnvöld
„tekið þessa ákvörðun af fullri alvöra
og að vandlega íhuguðu máli“.
Þrýstingnr úr mörgum áttum
Háttsettur bandarískur embættis-
maður sagði i samtali við Morgun-
blaðið að Bandaríkin nytu stuðnings
fjölmargra erlendra ríkja í þessu
máli. Hann benti á að Alþjóða-
hvalveiðiráðið hefði strax mótmælt
fyrirhuguðum veiðum í júlí og að í
ágúst hefðu 15 sendiherrar erlendra
ríkja í Japan, Bandaríkin þar með tal-
in, með Irland í fararbroddi opinber-
lega mótmælt veiðunum. Áður hafði
Clinton tekið höndum saman við for-
sætisráðherra Bretlands og Nýja-
Sjálands í mótmælaskyni og að lokn-
um G-8 leiðtogafundinum í Okinawa í
júlí sendi Bandaríkjaforseti skilaboð
til Yoshiro Mori forsætisráðherra
Japans þar sem hann hvatti hann til
að láta af fyrirhuguðum veiðum.
Aðspurður um tímasetningu yfir-
lýsingar Clintons (kosningar era í
nánd og husanlega gæti málið hjálpað
A1 Gore varaforseta og forsetafram-
bjóðanda Demókrataflokksins) sagði
heimildarmaður Morgunblaðsins að
þetta ferli hefði hafist fyrir mörgum
mánuðum síðan og að stjómvöld
hefðu þrýst á Japan að hætta við fyr-
irhugaðar veiðar með ýmsu móti.
Bandaríkjamenn hafa þegar afboðað
þátttöku í tveimur umhverfisvemdar-
fundum í Japan og aflýst árlegum
fiskveiðisamráðsfundum landanna
tveggja. Þar að auki hafa bandarísk
stjórnvöld lýst sig mótfallin því að
Japan verði gestgjafi fundar Alþjóða-
hvalveiðiráðsins í janúar á næsta ári.
Embættismaðurinn ítrekaði einnig að
aðgerðirnar nytu stuðnings beggja
flokka á Bandaríkjaþingi. Hann benti
á að Japan hefði tvisvar áður verið
beitt þessu lagaákvæði; í fyrra skiptið
í stjómartíð repúblikana.
Japönsk stjómvöld hafa bragðist
hart við og hóta að fara með málið fyr-
ir Heimsviðskiptastofnunina (WTO) í
Genf, ef Bandaríkin grípa til einhliða
viðskiptaþvingana og segja ennfrem-
ur að slíkt muni hafa alvarlegar afleið-
ingar fyrir milliríkjaviðskipti þjóð-
anna. Þó svo að fyrirhugaðar aðgerðir
hafi takmörkuð áhrif að svo komnu
máli, sendi japanska sendiráðið í
Washington út fréttatilkynningu í
gær, þar sem Japanar segjast ætla að
bregðast við alþjóðlegum mótmælum
og takmarka hvalveiðar í vísindaskyni
við 100 hvali í ár. Japanar hafa þó ekki
breytt afstöðu sinni til Alþjóðahval-
veiðiráðsins um að þar séu sjónarmið
náttúravemdarsinna ríkjandi og
landa eins og Bretlands og Banda-
ríkjanna, sem era mótfallin öll-
um hvalveiðum, algjörlega
óháð því hvort hvalategundir
séu í útrýmingarhættu eður ei.
í samtali við Morgunblaðið,
sagðist fulltrúi í sendiráði Jap-
ana harma aðgerðir Banda-
ríkjamanna, sem væra byggð-
ar á misskilningi. Hann sagði
að tO hefði staðið að veiða 100
hrefnur, 50 skorureyðar og 10
búrhvali í ár, en nú yrði veiði-
tíminn styttur og einungis 100
hvalir veiddir í allt. Japanar
hafa veitt í eigin fiskveiðOög-
sögu og á alþjóðlegum haf-
svæðum suður af Kamtsjatka.
Ö0 veiðin er nýtt í samræmi við
ákvarðanir Álþjóðahvalveiðir-
áðsins og seld á markað. SendifuU-
trúinn vildi koma því á framfæri að
samkvæmt upplýsingum frá Alþjóða-
hvalveiðiráðinu væri hrefnustofninn
225.000 dýr, búrhvalir era áætlaðir
102.000 og skorareyðar 22.000, hér
væri því engin hætta á ferðum. Jap-
anar telja ennfremur að athæfi
Bandaríkjastjómar muni ekki hjálpa
við lausn málsins, til þess þurfi upp-
byggilegar viðræður á opnum grand-
velli.
Hugsanleg áhrif á
hvalveiðar annarra rflya
Bandarísk yfirvöld taka það skýrt
fram að Bandaríkin hafi ekki í hótun-
um við Japan, heldur sé ríkisstjórnin
að íhuga aðgerðir sem kveðið er á um
í bandarískum lögum.
Clinton sagði tO að mynda í yfir-
lýsingu sinni að hann „vonaðist tO að
þau skref sem stigin era í dag
[13.september] verði tO þess að Japan
endurskoði afstöðu sína“.
Embættismenn segja að á þessu
stigi málsins sé ótímabært að ræða
um viðbrögð Heimsviðskiptastofnun-
arinnar og yfirlýsingar Japana um
ólögmæti hugsanlegra viðskipta-
þvinganna (á grandvelli þess að
Bandarfldn flytji ekki inn hvalkjöt)
séu tfl þess fallnar að dreifa athygli
frá kjama málsins. En talsmenn
stjómai-innar leggja áherslu á að
skOaboðin séu skýr, stjómvöld munu
grípa tO aðgerða gegn löndum sem
bijóta alþjóðlegar samþykktir gegn
hvalveiðum.
Utanrfldsráðuneyti Bandaríkjanna
hefur lýst yfir ánægju með nýlegar
fréttir um að ísland kunni að sækja
um aðfld að Alþjóðahvalveiðiráðinu,
eftir áratugar fjarvera. Bandaríkja-
menn hafa enda hvatt íslendinga tU
að taka aftur sæti í ráðinu áður en
þeir taki endanlega ákvörðun um að
aflétta banninu við hvalveiðum.
Embættismaður ráðuneytisins
staðfesti í samtali við Morgunblaðið
að Bandaríkin líti svo á að Alþjóða-
hvalveiðiráðið sé eina alþjóðlega
stofnunin sem hafi yfirráð og umsjón
með hvalveiðum. Við þetta er að
bæta, að bandarísk yfirvöld ætlast tfl
að öll lönd sem séu að íhuga hvalveið-
ar geri svo innan vébanda ráðsins og
þau vonast tU að Islendingar muni
fara að ráðleggingum Alþjóðahval-
veiðiráðsins ef þeir ætla sér að hefja
veiðar á ný.
- Gildir til fimmtudagsins 22. september
grillborgarar
BURFEIiS
198
ka
Hálfur
lambaskrokkur
bestu kaupin
kg
kryddaö kinda
Innralæri
26871598;
nautabuff
H&B9. 0B3z
fluiko Oven Superstring m k
franskar... 219?
Colombia
kaffi
305°:
Colgate Actibrush
rafmagns -ðonn
tannbursti itsa,-1099
Colgate Actibrush
tannbursta
fyllingar
499;
Cote D'or
fflakaramellur 229:
LfarfírM* 1
hi|iTiáisiiÍjai