Morgunblaðið - 15.09.2000, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2000 49
LÁRA
JÓNSDÓTTIR
+ Lára Jónsdóttir
fæddist á Gunn-
laugsstöðum í
Stafholtstungna-
hreppi 21. ágúst
1911. Hún lést á
Dvalarheimilinu
Höfða, Akranesi,
laugardaginn 9.
september síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru Jón Þórólfur
Jónsson, f. 25. júní
1870 í Lækjarkoti,
Þverárhlíðarhreppi,
d. 9. mars 1959, og
Jófríður Ásmun-
dsdóttir, f. 29. aprfl 1881 á Höfða
í Þverárhlíðarhreppi, d. 16.
október 1977. Lára átti fímmtán
systkini og var hún sjötta í röð-
inni. Systkini Láru voru: Friðjón,
f. 6. maí 1903, látinn; Ásbjörg
Guðný, f. 30. nóvember 1904;
Oddur Halldór, f. 17. janúar
1906, látinn; Guðmundur, f. 1
janúar 1908, látinn; Kristinn, f.
30. maí 1909 látinn; Leifur, f. 31.
október 1912, látinn; Guðjón, f.
13. desember 1913; Sigrún, f. 10.
september 1915; Fanney, f. 1.
október 1916; Guðmundur Ósk-
ar, f. 25. janúar 1918, látinn;
Magnús, f. 29. júlí 1919, látinn;
Svava, f. 31. janúar
1921; Ágústa, f. 8.
ágúst 1922; Gunn-
laugur f. 30. júlí
1924; Svanlaug, f.
15. janúar 1928.
Lára ólst upp hjá
foreldrum sinum á
Gunnlaugsstöðum.
Hún vann við heim-
ilið en auk þess var
hún kaupakona viða
í Borgarfirði. Árið
1950 fluttist Lára til
Akraness og giftist
Gísla Guðmunds-
syni, f. 31. ágúst
1909, d. 2. janúar 1988, sjómanni
og verkamanni á Akranesi. Lára
starfaði í nokkur sumur á rólu-
vellinum við Laugarbraut en hóf
siðan störf við Barnaskóla Akra-
ness og starfaði þar við ræsting-
ar í mörg ár. Hún vann mikið að
barnaverndarmálum, sat í stjórn
Barnaverndarfélags Akraness
og tók þátt í að barnaheimilið
Vorboðinn var stofnað. Hún var í
byggingarnefnd fyrir barna-
heimilið sem tók til starfa haust-
ið 1964.
Utför Láru fer fram frá Akra-
neskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
Minningin um Láru er samofin
bemsku minni. Ég var ekki há í loft-
inu er ég var send að Gunnlaugsstöð-
um til afa og ömmu til sumardvalar.
Þá sá ég Láru, föðursystur mína,
fyrst. Ekki var laust við að mér stæði
dálítill ótti af þessum kvenskörungi.
Hún var svo ákveðin og stjórnsöm,
vaskleg í framgöngu og talaði tæpi-
tungulaust. Lára var sterk kona,
ósérhlífin og harðdugleg til allra
verka, bæði úti og inni og vandvirk
eftir því. Hvar sem hún tók hendi til
mátti greina að hún hafði farið hag-
virkum höndum um heimilið. Hurð-
arhúnar voru gljáfægðir, gluggar,
hurðir og húsgögn og gólfin tandur-
hrein. A Gunnlaugsstaðaheimilinu
var mikill myndarbragur, glaðlyndi
og gestrisni í fyrirrúmi.
Strax fyrsta daginn minn á Gunn-
laugsstöðum tók Lára ákveðið og
þéttingsfast um litla hönd mína og
klæddi mig í þykka lopasokka. Það
vom traust og hlý handtök. Ég fyllt-
ist öryggiskennd, óttinn hvarf sem
dögg fyrir sólu og urðum við mestu
mátar upp frá því. Á síðkvöldum eftir
mjaltir tylltum við okkur stundum á
eldhúsborðið. Lára átti þá til að
troða í pípu og í daufu skini olíulamp-
ans miðlaði hún mér ýmsum fróðleik
úr sveitinni. Hún var alltaf svo heil-
brigð í hugsun, lifandi og kát.
Lára giftist seint, yfirgaf þá
bemskuheimilið sitt og fluttist til
Akraness. Guðlaugsstaðir voru þó
ætíð ofarlega í huga hennar. Lára
var mikil fjölskyldumanneskja og sá
um að fjölskylduböndin rofnuðu
ekki. Trygglyndi hennar og systkin-
anna var með eindæmum. Hinn
lífsglaði og stóri systkinahópur sýndi
ætíð foreldmm sínum og gamla
heimilinu mikla ræktarsemi, og var
oft glatt á hjalla á Gunnlaugsstöðum.
Frænka mín hverfur nú inn í eilífð-
ina á fund foreldra, systkina og vina.
Þó að ég sæi hana lítið á seinni ámm
hélt hún áfram að vera í huga mínum
sami skömngurinn og forðum og það
er gott að eiga minningu um svona
góða og skemmtilega frænku.
Svanfríður S. Óskarsdóttir.
Nú er hún Lára okkar lögst til
hinstu hvílu. Minningarnar um þessa
vönduðu og góðu konu hrannast upp.
Við systurnar nutum þeirra forrétt-
inda að alast upp í skjóli hennar en
hún átti ásamt eiginmanni sínum,
sem jafnframt var föðurbróðir okk-
ar, heima í sama húsi og foreldrar
okkar um áratugaskeið. Heimili
þeirra Lám og Gísla var frá fyrstu
tíð okkar annað heimili og þar áttum
við margar ógleymanlegar og ómet-
anlegar stundir. Þegar við uxum úr
grasi tóku börnin okkar við og sóttu í
tíma og ótíma til Láru og Gísla, sér-
staklega elsta barnið, Ásdís Viðars-
dóttir. Lára gætti hennar þegar hún
var lítið barn og voru þær óaðskiljan-
legar alla tíð síðan.
Heimili þeirra Láru og Gísla í Ak-
urgerði 19 var menningai’legt al-
þýðuheimili og þau hjónin voru af-
skaplega hlýleg við alla þá sem til
þeirra leituðu. Oft var þar mikill
gestagangur og fólki leið þar vel.
Margir litu inn í kaffi en einnig
dvöldu þar stundum um lengri eða
skemmri tíma ættingjar og sveitung-
ar úr Borgarfu-ðinum sem erindi
áttu í kaupstaðinn. Við systurnar
nutum góðs af og sóttumst eftir að
taka þátt í og hlusta á fullorðna fólk-
ið ræða saman um mannlífið og þjóð-
málin, heyra fréttir úr sveitinni eða
spila á spil. Stundum komu vinir okk-
ai’ með og þeir voru velkomnir líka.
Við lékum okkur oft tímunum saman
hjá Láru og Gísla, lásum bækur,
hlustuðum á útvarpið, lékum leikrit,
spjölluðum og hlógum okkur stund-
um alveg máttlaus.
Þau hjónin voru ákaflega samrýnd
og andrúmsloftið á heimilinu bar
þess vitni. Þau voru félagshyggjufólk
með brennandi áhuga á þjóðfélags-
málum og trúðu á umbætur og rétt-
læti. Þau bjuggu einnig bæði yfir
mikilli þekkingu á þjóðlegum fróð-
leik og höfðu góða frásagnarhæfi-
leika. Gísli átti það til að fara með
ljóð og rímur fyrir okkur krakkana,
leggja fyrir okkur gátur eða segja
sögur af skipsköðum og draugum.
Lára sat þá gjarnan og prjónaði,
skaut síðan kannski inn sögu af
frægum hestamönnum í Borgarfii’ði
og bauð loks upp á kaffi og kökur.
Þau hjónin áttu líka gott bókasafn og
þar kynntumst við krakkarnir bæði
heimsbókmenntunum og mörgum af
bestu innlendu bókmenntaverkum
samtímans. Við fengum líka oft að
fara með Láru í vinnuna þar sem hún
skúraði í barnaskólanum. Þær ferðir
höfðu alltaf yfir sér dálítinn ævin-
týrablæ, því stórar byggingar eins
og skólar breytast þegar skyggja
tekur og fólkið er flest farið. Hús-
vörðurinn og skúringakonurnar réðu
ríkjum á þessum tíma dagsins og í
litlu kaffikompunni þeiiTa fékk frá-
sagnarlistin oft að njóta sín.
Lára lét sér alla tíð mjög annt um
velferð barna og átti meðal þeh’ra
marga góða vini. Hún hafði sérstak-
an áhuga á þeim börnum sem ein-
hverra hluta vegna stóðu höllum fæti
og varði alltaf málstað þeirra. Hún
var á sínum tíma lífið og sálin á rólu-
vellinum og lagði sitt af mörkum við
uppbyggingu dagvistarmála í bæn-
um. Hún vann ásamt öðrum ötullega
að stofnun fyrsta barnaheimilisins á
Akranesi og fylgdist vel með fram-
gangi þess í mörg ár. Hún átti það
t.d. til þegar leið að jólum að skella
sér í jólasveinabúninginn til að
gleðja litlu krakkana á bamaheimil-
inu.
Lára var líka mikill dýravinur.
Um tíma fóðraði hún dúfur á stétt-
inni fyrir framan eldhúsgluggann
sinn og um margra ára skeið laðaði
hún að sér villiketti. Sumir þeirra
settust reyndar meira eða minna að
hjá Láru og minntu lítið á villiketti
eftir það. Hún hafði raunar yndi af
öllum dýrum, búskap og íslenskri
náttúru og margar bestu stundirnar
átti hún þegar hún fór í heimsókn í
sveitina sína.
Lára fór ekki víða, hún kunni
einna best við sig í eldhúsinu sínu og
þangað kom heimurinn til hennar og
trúði henni fyrir stóru og smáu. Það
var ævinlega hægt að ræða við hana
um alla skapaða hluti og skipti þá
engu máli hvort í hlut áttu börn,
unglingar eða fullorðið fólk. Hún var
óvenjulega sjálfstæð og ræddi málin,
hvort sem þau voru af persónulegum
eða þjóðfélagslegum toga, ævinlega
af glöggskyggni og hreinskilni og lét
fátt koma sér úr jafnvægi.
Lára var hógvær kona en víðsýn
og frjálslynd. Þótt árin færðust yfir
hélt hún áfram að fylgjast grannt
með og láta sig málin varða. Hún
hafði sjálf lítinn áhuga á veraldlegum
gæðum, fannst þau reyndar óttaleg-
ur óþarfi og bað ekki um mikið fyrir
sig. En hún gladdist ævinlega þegar
vinir hennar litu inn til hennar og
einhvern veginn léttist alltaf lundin í
návist Láru.
Með Láru er horfinn enn einn full-
trúi þeirrar kynslóðar sem kom í
þennan heim þegar 20. öldin var ung.
Þetta var sú kynslóð sem upplifði
einhverjar þær mestu breytingar
sem orðið hafa á íslensku samfélagi á
einni mannsævi. Lára átti það sam-
eiginlegt með mörgum öðrum full-
trúum þessai’ar kynslóðar að hafa til
að bera verðmæta persónulega eig-
inleika eins og hógværð, réttlætis-
kennd, bjartsýni og trú á manninn.
Nú við aldahvörf er gott að muna eft-
ir slíku fólki og leitast við að gefa
þennan menningararf áfram til kyn-
slóða 21. aldarinnar.
Megi kær vinkona hvíla í friði.
Marsibil, Ólafía og Þórdís
Sigurðardætur.
í einfeldni minni hélt ég að hún
Lára yrði alltaf til staðar. Tíminn
hafði með töfrum sínum gert það að
verkum að hún virtist aldrei breyt-
ast. Lára var viðstödd þegar ég kom
í heiminn og var mér til halds og
trausts alla tíð eftir það.
Þegar ég var minni sat ég oft við
eldhúsborðið hjá þeim Láru og Gísla
og vildi fá kaffi eins og gestirnir sem
komu í heimsókn. Þau Lára og Gísli
fylgdu mér í skólann þegar ég var
sex ára og of lítil í mér til þess að fara
ein. Ég og allir mínir vinir vorum
alltaf velkomin til þeirra á hvaða
tíma sólarhringsins sem var. Við vin-
konurnar ég, Kristín og Kristrún
komum þó hvað mest. Við fengum
t.d. að baka þegar okkur datt í hug
og þar sem við sulluðum bara ein-
hverju saman var niðurstaðan
kannski misgóð en þetta var alltaf
borið fram ef gesti bar að garði og
borðað með „bestu lyst“. Við gerðum
árlega jólahreingerningu hjá þeim
Láru og Gísla sem oft tók svona tvær
vikur, þannig að ekki varð þverfótað
fyrii’ dóti sem við rifum úr skápum
og hillum. Ég tautaði þá stundum í
Láru yfii’ draslinu og rak hana
kannski út með harðri hendi, því ég
var að taka til! Við vinkonurnar
klæddum okkur í fötin hennar Láru,
fórum svo út í Kaupfélag og þótt-
umst vera fínar frúr í innkaupaleið-
angri. Við læddumst stundum inn á
morgnana og kitluðum þau hjónin í
tærnar, eða lögðum undir okkur
stofuna þegar við þurftum að læra og
síðan heimtaði ég kaffi handa okkur.
Aldrei sagði Lára nei, eða skammaði
mig yfir uppátækjum mínum.
Þegar ég varð eldri og Lára var
orðin ein sátum við oftast í eldhúsinu
og spjölluðum saman um allt milli
himins og jarðar. Lára var alltaf for-
dómalaus og ég gat ævinlega létt á
hjarta mínu við hana. Eftir að ég
flutti til Svíþjóðar var Lára ein af
ástæðunum fyrir tíðum heimkomum
mínum og í hvert einasta skipti sem
ég kom spurði hún alltaf hvenær ég
kæmi næst. Ég ætlaði að koma heim
núna um jólin því það er svo margt
búið að gerast í lífi mínu sem mig
langaði að deila með henni.
Oftast fannst mér ég fá að ráðsk-
ast með hana Láru mína en stundum
varð engu tauti við hana komið.
Segja má að andlát hennar hafi ein-
mitt verið eitt af slíkum skiptum.
Lára var mér sem móðir, traustur
vinur og fastur punktur í lífinu. Ég
kveð hana með sárum söknuði.
Ásdís Viðarsdóttir.
Fyrir 25 árum kynntist ég Láru
Jónsdóttur er ég tengdist fjölskyldu
hennar. Við urðum strax góðir vinir
og var alltaf notalegt að sækja hana
heim. Hún hafði alltaf nógan tíma til
að ræða málin yfir kaffibolla eða líta
eftir börnum ef þannig stóð á. Hún
var sérstaklega barngóð og nutu
synir mínir þess í ríkum mæli. Lára
var ekkert að þvælast um eins og
hún orðaði það. Henni dugði útvarpið
og þær fréttir sem hún fékk frá þeim
fjölmörgu sem litu við í litla eldhús-
inu í Akurgerði. Þar var alltaf heitt á
könnunni. Að vísu naut hún þess að
skreppa á heimaslóðirnar í Borgar-
firðinum til að fylgjast með heyskap
bændanna. Annað þurfti hún ekki að
fara. Fram á hinn hinsta dag var
minnið óbrigðult þó líkaminn væri
svolítið farinn að gefa sig. Aldrei
heyrði ég hana hallmæla nokkrum
manni þó ákveðnar skoðanir hefði
hún á mönnum og málefnum. Ekki
sóttist hún eftir glingri heimsins.
Mér finnst lýsa henni vel þegar hún
flutti úr Akurgerðinu á Dvalarheim-
ilið Höfða, þá var hún tilbúin um leið
og ákvörðunin var tekin. Aldrei
spurði hún um gamlar eigur sínar.
Hún var ánægð á Höfða, þar leið
henni vel. Reyndar var hún þannig
að henni virtist alltaf líða vel og fólki
leið vel í hennar návist. Megi Lárá
hvíla í friði.
Elmar Þórðarson.
SIGRIÐUR
JONSDOTTIR
+ Sigríður Jóns-
dóttir fæddist á
Meiðavöllum í
Kelduhverfi 26. júlí
1909. Hún lést á Heil-
brigðisstofnun Húsa-
víkur 29. ágúst síð-
astliðinn og fór útfór
hennar fram frá
Garðskirkju í Keldu-
hverfi 9. september.
Elsku amma mín.
Kveðjustundin rann
upp hinn 29. ágúst sl.
Síðan þá hef ég sinnt
mínum daglegu störfum en oft
staldrað við, verið örlítið fjarhuga,
stundum með tár á hvarmi en oftar
hefur bros leikið um varirnar.
Söknuður hefur valdið tárunum
en allar minningarnar um þig bros-
unum.
Minningar sem eru svo mikilvæg-
ar því þær lifa með okkur að eilífu,
minningar sem gera okkur að því
sem við erum.
Með þig mér við hlið átti ég æsku
mína og er óendanlega þakklát fyrir
það. Það var ekki amalegt að eiga
heima í skjóli ömmu og afa á mótun-
arárum ævinnar, barnæskunni.
Þegar þetta var áttu amma og afi
heima í Krossavík í Þistilfirði, nokk-
uð afskekkt, engar samgöngur yfir
vetrarmánuðina öðruvísi en að fara
gangandi, ekkert af svokölluðum
nútímaþægindum til staðar.
Það sem stendur upp úr í minn-
ingunum um þennan tíma er að mér
fínnst ég alltaf hafa verið í hlýja eld-
húsinu hjá ömmu, hlýju vegna þess
að þar var kolaeldavélin og amma.
Amma að sinna sínum verkum og ég
að snudda í kring, við að spila eða
leggja kapal og alltaf var amma að
raula barnagælur sem börnin mín
kunna núna. Við eldhúsborðið lærði
ég að skrifa og stafa.
Alltaf var tími til að
sinna stelpuskottinu
þrátt fyrir að verkin
væru mörg. Það var
líka amma sem kenndi
mér bænir og gaf mér
þá sterku barnatrú
sem ég bý að enn.
Ekki man ég eftir áð
hafa verið skömmuð að
ráði þrátt fyrir ýmis
uppátæki. Að vísu hef
ég ömmu grunaða um
að hafa frekar hvatt en
latt til fyrstu og einu
flengingarinnar sem
ég fékk en hana átti ég líka svo
sannarlega skilið.
Eftir að amma og afi fluttu á Ár-
skógssandinn en fjölskylda mín til
Keflavíkur var farið á hverju sumri
til þeirra og dvalið um lengri eða
skemmri tíma. Stundum lá svo á að
komast norður að ég fékk að taka
prófin á vorin á undan öðrum.
Margar góðar minningar eru í
safninu frá þessum árum. Sérstak-
lega eru ógleymanlegar kaupstað-
arferðirnar okkar ömmu. Þá var
farið inn á Akureyri með rútunni og
ýmislegt keypt bæði þarft og óþarft.
Amma í sínu fínasta pússi, alltaf
með fínan hálsklút, fallega nælu í
barmi og ilmandi af ilmvatni.
Merkilegt hvernig ákveðin lykt
og jafnvel bragð vekur upp minn-
ingar. Ilmur af nýbökuðu flatbrauði,
bragðið af nýsteiktum kleinum eða
góðri skyrsúpu, allt vekur þetta upp
endalausar minningar um ömmu.
Þegar afi var nánast alveg búin að
missa sjónina fluttu þau amma til
Húsavíkur í skjól dvalarheimilis
aldraðra þar. Það var yndislegt að
sjá hvernig amma annaðist um afa,
hún varð augu hans og gerði honum
hið daglega líf eins auðvelt og hægt
var. Mikill var söknuður ömmu þeg-
ar hún missti lífsförunaut sinn árið
1989. Enn sárari var söknuðurinn
þegar hún missti yngsta barnið sitt í
sjóslysi árið 1971. Nú hafa ástvin-
irnir sameinast á ný.
Minning eða frekar mynd sem
kemur sterklega upp í hugann frá
seinni árum er af ömmu í íslenska
búningnum sínum dansandi á ætt-
armóti sem haldið var í fæðingar-
sveit hennar, Kelduhverfi, árið 1992
og amma þá á 83. aldursári. Glæsi-
leg sjón sem aldrei gleymist.
Alveg fram á síðustu daga fylgd-
ist amma vel með fólkinu sínu þó
minnið væri farið að gefa sig. Spurði
ævinlega frétta af því hvað hver og
einn væri að fást við þegar komið
var í heimsókn og sagði fréttir af
öðrum fjölskyldumeðlimum.
Elsku amma mín, þau forréttindi
féllu mér í skaut að fá að vera hjá
þér bæði fyrstu ár minnar ævi og
síðustu stundir þinnar ævi. Fyrir
það verð ég ævinlega þakklát. Þakk-
lát fyrir allt það góða sem þú kennd-
ir mér, þakklát fyrir friðsældina
sem hvíldi yfir þér þegar þú kvadd-
ir.
Megi góður Guð varðveita og
geyma þig.
Freyja Gunnarsdóttir. •
Formáli
minningar-
greina
ÆSKILEGT er að minning-
argreinum fylgi á sérblaði
upplýsingar um hvar og hve-
nær sá, sem fjallað er um, er
fæddur, hvar og hvenær dá-
inn, um foreldra hans, systk-
ini, maka og börn, skólagöngu
og störf og loks hvaðan útför
hans fer fram. Ætlast er til
að þessar upplýsingar komi
aðeins fram í formálanum,
sem er feitletraður, en ekki í
greinunum sjálfum.