Morgunblaðið - 15.09.2000, Blaðsíða 58

58 FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2000
>
MORGUNBLAÐIÐ
Liljur - III
í SÍÐUSTU liljugrein var fjallað um
liljur þær sem Einar Helgason garð-
yrkjumaður nefndi í bók sinni,
Björkum. Ein þeirra, L. chalcedon-
icum, stóð þó í mér, þar
sem ég fann hana
hvergi í mínum bókum.
Ég hefði betur athugað
bókasafn Garðyrkjufé-
lagsins. Þar er gott úr-
val bóka um ýmiskonar
ræktun og allir vel-
komnir að glugga í þær
á opnunartíma skrif-
stofunnar, en bækum-
ar eru ekki lánaðar
heim. A bókasaftiinu
fann ég L. ehalcedon-
icum. Hún vex villt í
Grikklandi, en eins og
flestar aðrar evrópskar
liljur er hún orðin mjög
sjaldgæf villt og er líka
iítið ræktuð. Blóm lilj-
unnar eru túrbanlöguð líkt og á
martagonliljunni en þó nokkuð
stærri og mun fæm á hverjum
stöngli. Þau eru lakkrauð á litinn og
glansandi.
Þótt til séu 80-100 liljutegundir
eru það mest alls kyns blendingar,
sem eru til sölu. Þessir blendingar
eru harðgerðari, blómviljugri og
gera síður sérkröfur en hreinu teg-
undirnar. Blendingamir eru flokk-
aðir í 8 flokka, en þeir eru miserfiðir
viðureignar. Auðveldastir eru taldir
blendingar sem tilheyra Asíu- og
BLOM
VIKUMAR
443. þáttur
Martagonflokkunum og því næst
trompet- og Austurlanda- (oriental)
blendingar. Allar liljur gera þó þær
kröfur að þær vaxi á vel framræst-
um stað, því ef það er
eitthvað sem liljur
hata þá er það að
standa í bleytu. Flest-
ar liljur þola frost.
Allar liljur eru
laukjurtir og lauka
þekkjum við vel,
a.m.k. matarlaukinn
ómissandi. Þeir era
fáir sem vilja ekki
lauk í pylsubrauðið og
sumir vilja „eina með
öUu“, bæði hráum og
steiktum. Utan um
laukinn era þunn og
þurr hlífðarblöð eða
„hýði“, skæni, sem
ver laukinn fyrir
hnjaski eða ofþornun
og fyrir innan eru þykkari og safarík
blöð sem era eins og í hring hvert
innan í öðra. Blómlaukamir, hvort
heldur era páskaliljur, túlipanar eða
krókusar, hafa líka svona hlífðarblöð
eða skæni, en það hafa liljulaukamir
ekki. Laukblöðin era þykk en frem-
ur stutt og tiltölulega laus hvert frá
öðra. Laukkakan - þar sem lauk-
blöðin sameinast - og ræturnar nið-
ur úr henni era líka viðkvæmar.
Þess vegna þarf að meðhöndla lilju-
lauka sérstaklega varlega og þeir
era erfiðir í geymslu.
Ilmsjún Sigríilur
lljartar
Trompet-lilja í fallegum potti, sannkallað skraut á sólpallinum.
Þegar grisja þarf liljulauka er
venjan sú að grafa þá upp þegar
blómin era búin og laufið farið að
sölna. Þá er um að gera að leggja
laukana sem íýrst í moldu á nýjum
stað til að þeir hafi góðan tíma til að
festa rætur á ný. Ég hef sjálf
reynslu af haustgróðursetningu á
eldliljunni gömlu og góðu, túrbanlilj-
unni og fjallalilju. Erlendis er talið
best að gróðursetja liljur á haustin,
en það er sárasjaldan, sem liljulauk-
ar fást hérlendis þá, þeir koma í
verslanir með vorlaukunum. Túrb-
anlilja er þó iðulega á haustlauka-
lista Garðyrkjufélagsins. I Blóma-
vali verður unnt að fá í haust a.m.k.
tvær liljutegundir og hjá Garðheim-
um verða að líkindum nokkrar teg-
undir á boðstólum. Það er ákaflega
freistandi að reyna haustgróður-
setningu á harðgerðustu blending-
unum þar sem liljulaukamir geym-
astjafnilla og raun ber vitni.
A vorin er töluvert úrval af lilju-
laukum og þeim er þá gjarnan pakk-
að í mómold eða hálm til varnar of-
þomun. Þá þarf að hafa hraðar
hendur og koma laukunum sem
fyrst í mold inni. Að ýmsu er þó að
gæta. Liljur era taldar viðkvæmai-
fyrir sveppasjúkdómum og því vilja
margir setja laukana í lausn með
sveppalyfi áður en þeir eru lagðir í
moldu. Mikilvægt er að gott af-
rennsli sé í botni ílátsins s.s. lag af
smásteinum eða brot af gömlum
leirpottum. Rætur lauksins era sett-
ar út til hliðanna og síðan er fyllt
með léttri og loftkenndri mold upp
að efri enda lauksins. Þá era pott-
amir látnir standa á svölum stað,
helst við ekki meira en 5-7 gráður,
meðan vöxturinn er að taka við sér.
Svalinn er góður fyrir rótai-þrosk-
ann. Hins vegar er ekki þörf á mikilli
birtu á þessu vaxtarskeiði. Ef lauk-
amir era strax settir í hita og birtu
verður vöxtminn of hraður og ár-
angurinn stendur ekki undir vænt-
ingum. Blómhnappamirviljajafnvel
þoma upp, svo lítið verður úr allri
dýrðinni sem vonast var eftir. Mikil-
vægt er að moldin haldist smávegis
rök en alls ekki blaut. Best er að
vökva með veikri áburðarblöndu
þegar stöngullinn fer að vaxa. Þá er
smám saman bætt í meiri mold, því
mjög margar liljur mynda stoðræt-
ur út úr stönglinum. Madonnuliljan
gerir það samt ekki og hún er gróð-
ursett mjög gnmnt, laukbroddurinn
er hafðui' alveg við yfirborð moldar-
innar. Þegar stöngullinn er farinn að
taka vel við sér þolir liljan fulla bh-tu
en best er að hún vaxi við lágan hita
uns hún er gróðursett úti eftir að
hættan á næturfrostum er Uðin hjá.
Það má líka rækta liljur í pottum
allt sumarið. Þá þarf að nota mjög
stóra potta. Gott er að undir laukn-
um séu 15-20 sm fyrir framræslu og
mold og yfir honum pláss fyrir
a.m.k. 10 sm moldarlag. Fjarlægð
milli lauka er háð stærð þeirra,
æskilegt að hún sé minnst 5 sm.
Ávarpar barnaþing
SIGRIÐUR Anna Þórðardóttir, for-
seti Norðurlandaráðs, og Nana
Moskouri frá UNICEF ávarpa þátt-
takendur á ráðstefnu um málefni
barna, Child Foram2, sem haldin
verður í Tallinn í Eistlandi dagana
17. og 18. september næstkomandi.
Meðal þess sem verður í brenni-
depli á ráðstefnunni er sú spurning
hvemig skólarnir geti unnið betur
með nemendum í baráttunni gegn
glæpum og fíkniefnum, hvaða leiðir
séu færar til að vekja áhuga ungs
fólks til að taka þátt í mótun samfé-
lagsins í gegnum pólitískt starf og
hvemig hægt sé að virkja ungt fólk
við mótun atvinnustefnu. Child For-
um 2 er framhald af ráðstefnu sem
haldin var í Stokkhólmi í árslok 1998
en niðurstaða hennar var sú að skól-
inn gegni lykilhlutverki í lífí barna
og ungling og því beri að nýta skól-
ann enn markvissar en gert er til að
styðja við bakið á ungu kynslóðinni.
Ráðstefnan er samvinnuverkefni
Norðurlandaráðs, Baltneska þing-
mannaráðsins og UNICEF en gert
er ráð fyrir að þátttakendur verði
um 200 talsins, flestir frá Eystra-
saltslöndunum.
Haustþing Kennarasambands Norðurlands vestra
Fjallað um fjölgreindar-
kenningu Gardners
HAUSTÞING Kennarasambands
Norðurlands vestra verður haldið í
Árskóla á Sauðárkróki í dag, föstu-
daginn 15. sept. n.k
Aðalfyrirlesarar á þinginu verða
Erla Kristjánsdóttir lektor við
Kennaraháskóla íslands og Esther
Ágústsdóttir enskukennari við Fjöl-
brautaskóla Norðurlands vestra.
Þær fjalla í fyrirlestrum sínum um
fjölgreindarkenningu Gardners út
frá hagnýtingu hennar í skólastarfi.
Kenning Gardners um fjölgreind
hefur vakið mikla athygli og nýtur
mikilla vinsælda meðal skólamanna
víða um heim. I fyrirlestrum sínum
munu þær Erla og Esther m.a.
velta því fyrir sér hverjar séu skýr-
ingar þesara vinsælda og gefa dæmi
um beina nýtingu fjölgreindarkenn-
ingarinnar við kennslu og stjórnun,
segir í fréttatilkynningu.
Á haustþinginu verða haldin fjöl-
breytt námskeið um nýmæli í
kennslu- og skólastarfi og kynning
á nýju kennsluefni í ýmsum grein-
um.
I tengslum við haustþingið verð-
ur haldinn aðalfundur Kennarasam-
bands Norðurlands vestra. Aðal-
ræðumaður á fundinum verður
Guðrún Ebba Olafsdóttir, formaður
Félags gi’unnskólakennara.
HÚSNÆÐI í BOE3I
Barcelona
íbúöirtil leigu í hjarta borgarinnar. Laus-
ar strax. Einnig lausar frá sept. til des.
Uppl. í síma 0034 659 030 863 (Helen).
FÉLAGSLÍF
FERÐAFÉLAG
ÍSLANDS
MÖRKINNI6 - SlMI 568-2533
17. sept. kl. 10.30. Hof-
mannaflöt — Hrafnabjörg —
Tintron, austan Þingvalla. 5—
6 klst. ganga, fararstjóri Sigrún
. Huld Þorgrímsdóttir. Verð 1.400.
17. sept. Id. 13.00 Hellaskoð-
unarferð i Gjábakkahraun
með Hellarannsóknafélaginu.
Takið með ykkur Ijós og
hjðlm eða húfu. Verð 1.200.
Frítt fyrir 15 ára og yngri í fylgd
með forráðamönnum.
Munið haustferðir í Þórs-
mörk. www.fi.is. textavarp RUV
bls. 619.
utivist.is
Vetrarstarf hefst hjá
Komið og dansið
í HAUST hefja samtökin Komið og
dansið sitt 10. starfsár. í vetur verð-
ur boðið upp á tveggja daga nám-
skeið undir yfirskriftinni „Lærðu
létta sveiflu á tveim dögum“. Nám-
skeiðin fara fram í húseign samtak-
anna Danshöllinni Drafnarfelli 2.
í vetur verða einnig línudansar í
boði á sama stað. Einstaklingar sem
ekki hafa dansfélaga era einnig vel-
komnir.
I boði eru námskeið fyrir grunn-
skóla og í haust verður gerð tilraun
með námskeið fyrir börn og íbreldra
sem heita „Verum saman“. Á þess-
um námskeiðum leggja einnig lið
fulltrúar lögreglu, kirkju og félags-
þjónustu. Fyrirmynd námskeiðanna
er byggð á námskeiðum „Vær
Sammen" í Noregi.
Þá munu samtökin halda nám-
skeið í framhaldsskólum þar sem
saman fara dansnámskeið og
fræðsla um undirbúning vímulausra
skemmtana. Samtökin hafa gefið út
fræðslubækling sem komið getur að
Kammertónleikar
í Garðabæ
16. SEPTEMBER kl. 17:00 |
Cuvilléskvartettinn
Strengjakvartett
Sigurður I. Snorrason
Klarinettleikari
(2 0 0 0
Verk eftir J.Haydn, W.A. Mozart,
L. v. Beethoven.
^ Menningarmálanefnd Garðabæjar
Tónleikarnir verða haldnir I Kirkjuhvoli, safnaðarheimlli
Vídalínskirkju í Garðabæ.
Aðgöngumiðasala hefst einni klukkustund fyrir tónleikana.
TONLIST
í GARÐAEÆ
2 0 0 0
Dansað á Ingólfstorgi.
gagni við undirbúning hvers konar
skemmtana.
Samtökin hafa víða kynnt starf-
semi sína og m.a. staðið fyrir dans-
leikjum á Ingólfstorgi á sunnudög-
um í júnímánuði sl. þrjú ár.
Reynt verður að sinna starfs-
mannafélögum og vinahópum ásamt
námskeiðshaldi á landsbyggðinni
eftir því sem leiðbeinendafjöldi sam-
takanna leyfir, segir í tilkynningu.
Starfandi leiðbeinendur á Norður-
og Austurlandi verða einnig með
námskeið.
Viðurkenndir leiðbeinendur Kom-
ið og dansið era nú 10 talsins. Sam-
tökin standa fyrir danshátíð að
Laugalandi í Holtum helgina 13.-15.
október.
Dansæfingar era í Danshöllinni öll
fimmtudagskvöld. Fyrstu almennu
svignámskeiðin hefjast í Reykjavík
helgina 16. og 17. september.