Morgunblaðið - 15.09.2000, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
I-
LISTIR
AÐ LESA OG
SKRIFA LAND SITT
Alþjóðlega bókastefnan, sem hófst í Gauta-
borg í gær, er afar fjölbreytt og umfangs-
mikil að vanda og er búist við miklum fjölda
gesta. Kristín Bjarnadóttir segir fá stefn-
unni sem að hennar sögn nær frá Kóreu til
Kanada með millilendingu í Svíþjóð.
MEÐAN íslenska bók-
menntahátíðin stendur
sem hasst í Reykjavík
hefst hin árlega og al-
þjóðlega bókastefna í Gautaborg, sem
stendur dagana 14.-17. september.
Tvö aðalþemu stefnunnar í ár eru
norrænar bókmenntir og norræna
þróunarverkefnið „lestrarhreyfmg-
in“. Pemu sem óneitanlega tengjast
hvort öðru, en þróunarverkefninu er
ætlað að hvetja til lestrar, einkum
með unga og upprennandi lýðræðis-
þegna í huga.
A föstudag og laugardag er hópur
íslenskra rithöfunda væntanlegur.
Veggspjald stefnunnar og forsíða
dagskrárblaðs eru prýdd myndinni
„Að lesa upphátt" eftir íslensku lista-
konuna og rithöfundinn Sigrúnu Eld-
jám. Verk Sigrúnar verða einnig til
sýnis á íslenska sýningarsvæðinu, en
þar munu eftirtalin forlög sýna bæk-
ur: Bjartur, Forlagið, Háskólaútgáf-
an, Hið íslenska bókmenntafélag,
Hörpuútgáfan, Iðunn, Mál og menn-
ing og Vaka/Helgafell. Umsjónar-
maður íslenska leiðangursins er Anna
Einarsdóttir verslunarstjóri sem er
íúlltrúi Islands í stjóm stefnunnar.
Þótt áhersla sé lögð á dagskrá með
norrænum rithöfundum í ár er stefn-
an alþjóðleg að vanda með heimsókn-
um höfunda allt frá Kóreu til Kanada,
frá Afríku, Bandaríkjunum og mörg-
um Evrópulöndum. Frá Rússlandi
kemur VasO Bykau, hið aldna skáld
og formaður hvítrússneska Pen-
klúbbsins. Pepetela frá Angóla og
kúrdíski höfundurinn Salim Barakat
koma og tala um „að skrifa landið
sitt“. Rithöfundarnir Yi Mum-Yol og
Kim Yong-Jik og Ijóðskáldin Ko Un
og Kim Jong-Gil koma frá Kóreu
ásamt þarlendum tónlistarkonum og
kynna sinn heim. Frá Bandaríkjunum
koma meðal annars Jayne Anne Phill-
ips, Michael Gummingham, Edwina
Danticat, sem kom fyrst fram 1994
með skáldsöguna Breath Eyes, Mem-
ory, og hinn umdeildi New York-höf-
undur Bret Easton Ellis. Einnig Ron
Padgett sem mun tala um ljóðlist fyi--
ir og eftir böm og beina orðum sínum
einkum til kennara og annarra leið-
sögumanna barna og unglinga.
Á daglöngu þingi um gagnrýna
fjölmiðlamenningu á vegum Ord-
fronts má á lista framsögumanna sjá
nöfn eins og John Pilger, Susan Fal-
udi, þekkt fyrir bókina „Backlash"
(1991), og professor Igancio Ramon-
et, höfund merkra fræðibóka og rit-
stjóra franska mánaðarritsins Le
Monde diplomatique. Að ógleymdum
arabísk-ameríska prófessomum
Edward W. Said sem seinast vakti at-
hygli með sjálfsævisögunni „Out of
Place“ (1999). Saga sem Salman
Rushdie hefur líkt við lykilróman
Proust og við Balzac vegna skarp-
skyggni á félagsleg og söguleg atriði.
Og við Joseph Conrad.
Hér verður greint frá íslenskum
rithöfundum og fræðimönnum á
stefnunni, dagskrám á vegum Máls
og menningar og Hörpuútgáfunnar
og einnig kynnt brot af öðm sem
MARBERT
BEAUTY CENTER
Snyrti og naglastofa
Bæjarlind 6
E
o
U
t
<D
-Q
L.
ca
E
býður upp á alla almenna
snyrtiþjónustu: v Andlitsmeðferð
v Líkamsmeðferð
íí* V Hand og fótsnyrtingu
v Neglur
I V Eurowave
Spennandi tilboð með Eurowave,
þú kaupir 10 tíma kort og færð að
gjöf nýja slitkremið eða frískandi
sturtusápu úr nýju EFFECTIVA
líkamslínunni frá MARBERT.
Við gefum skólaafslátt til allra
námsmanna.
Verið velkomin - við tökum vel
á móti ykkur.

Bæjarlind 6, símí 564
Andri Snær Magna-
son, í fyrsta sinn á
bókastefnu í Gauta-
borg.
Gísli Sigurðsson,
einn þeirra fræði-
manna sem koma
fram á bókastefn-
unni.
Jóhann Hjálmars-
son, í fyrsta sinn
þátttakandi á bóka-
stefnunni í Gauta-
borg.
Steinunn Einar
Sigurðardóttir Kárason
stefnan býður af norrænum dag-
skrám og alþjóðlegum höfundaheim-
sóknum.
Lestrarhreyfing, landa-
fundir og tvö ljóðskáld
Á fyrsta degi stefnunnar virðist
áhersla lögð á dagskrá sem tengist
lestrarhreyfingunni.
Kristinn Jóhannesson, lektor í ís-
lensku við Gautaborgarháskóla, mun
tala um íslenskar bókmenntir og unga
lesendur í samtali við Birgittu Garme,
lektor í sænsku við Uppsalaháskóla.
Dagskráin sem er kl. 13 er á vegum
Sænskukennarasambandsins.
Sama dag kl. 14 tekur Kristín Birg-
isdóttir, bókavörður frá Varmárskóla
í Mosfellsbæ, þátt í dagskrá á vegum
NORDBOK. Par verður kynnt samn-
orrænt yfirlit um „Lasgladje i Nord-
en“ sem nýlega kom út á vegum Nor-
rænu ráðherranefndarinnar og Nord-
bok, og er handbók sem geymir skrá
yfir úrval norrænna bamabóka á
þeim átta tungumálum sem sem töluð
eru á Norðurlöndunum, þ.e.a.s. græn-
lensku, íslensku, færeysku, samísku,
sænsku, finnsku, dönsku og norsku.
Fyrir því sem íslenskt er í þeirri bók
stendur Kristín Birgisdóttir ásamt
Sigríði Matthíasdóttur frá Selfossi.
Órnólfur Thorsson miðaldafræð-
ingui' og Gísli Sigurðsson íslensku-
fræðingur sjá um dagskrá þar sem
þeir fá prófessor Lars Lönnoth til liðs
við sig í umræðu um landafundi vík-
inga í Norður-Ameríku með Leif Ei-
ríksson sem aðalpersónu. Sú dagskrá
fer fram síðdegis á föstudag (kl. 17).
Sama dag kemur skáldið Jóhann
Hjálmarsson fram á vegum Hörpuút-
gáfunnar ( kl. 11 f.h.). Par hittir Jó-
hann finnska skáldið og þýðanda sinn,
Martin Enckell, í samtali um „brýr
sem ljóðin byggja" þar sem Ulf
Ömklo leggur spurningar fyrir skáld-
in. Martin Enckell hefur túlkað ljóð
Jóhanns, eigið úrval undir titlinum
„Ishavens bránningar". Jóhann
Hjálmarsson kom fyrst fram sem
ljóðskáld árið 1956, þá aðeins 17 ára
gamall, og á sænsku má finna ljóð eft-
ir hann í safnritinu Modem islándsk
poesi frá árinu 1959. Þá stóð Ariane
Wahlgren fyrir þýðingunni en hún
þýddi á sínum tíma m.a. „Þorpið“ eftir
Jón úr Vör. Ljóðabækur sem tæpast
fara framhjá skáldum er
sitja við vinnu í Húsi Ari-
ane Walgrens í Aþenu
(hús sem hún sá til að
sænskir rithöfundar
nytu góðs af að henni lát-
inni). Síðar kom út safn
með Ijóðum Jóhanns,
Landet vilar i egen dikt,
úrval og þýðing eftir
Christer Eriksson (Rab-
én & Sjögren, 1979) og
nú liggur úrval Enckels
íýrii- tilbúið til útgáfu.
Dagskrárblað stefn-
unnar kynnir Jóhann
sem „naturlyi-iker“, upp-
lagt deiluefni ef vill, því
margt annað mun hann
vera, svo sem súrrealisti á tímabili
(Malbikuð hjörtu, Fljúgandi nætur-
lest), og í bókinni „Myndin af langafa"
gerist hann heimildarskáld. I viðtals-
bókinni „Islándska Dagar“ (1998) eft-
ir Hákon Boström, sem sækir heim
íslenska höfunda, segir að í dag skil-
greini Jóhann skáldskap sinn sem
„klassik modernism". Og ég fæ stað-
festingu hjá Jóhanni þegar hann seg-
ir: ,Á síðustu áram hafa ljóðin með
einhvetjum hætti orðið Wassískari."
Og hann vísar í bókina ,Ákvörðunar-
staður myrkrið". Hann notar gjama
minni úr fornsögum, „en ljóðin era
ekki ort um fomsögur heldur lýsa þau
mannlegri tilvist á okkar tímum“.
Ljóðabókin „Marlíðendur" kom út
1998 og ný ljóðabók eftir Jóhann er
væntanleg í ár. Og Hörpuútgáfan hef-
ur hlotið styrk úr Menningarsjóði til
að gefa út ljóðaúrval Jóhanns Hjálm-
arssonar í ritstjóm Þrastai’ Helga-
sonai-, rit sem væntanlega kemur út
næsta ár.
Finnska skáldið og túlkandi Jó-
hanns, Martin Enckell, er sagður
undir áhrifum austurlenskrar dul-
speki í sínum skáldskap. Hann kemur
einnig fram síðasta dag stefnunnar og
flytur þá eigin Ijóð, sem og sænska
túlkun sína á ljóðum eftir finnska
skáldið Anni Sumari.
Islandskvartett og
afmælisskáld
Laugardaginn 16. sept. verða tvær
dagskrár á vegum Máls og menning-
ar: Hin fyrri nefnist „Islandskvart-
ett“ og hefst kl. 11 f.h. Fjórmenning-
arnir eru^ Steinunn Sigurðardóttir,
Kristín Ómarsdóttir, Einar Már
Guðmundsson og Hallgrímur Helga-
son, en skáldsögur eftir þau öll hafa
komið út í sænskri þýðingu í ár eða í
fyrra. „Fjórir úr hópi hinna bestu og
mest lesnu úr hinni nýju kynslóð
skáldsagnahöfunda," segir í kynn-
ingu. Sven Hallonsten mun stýra
samtalinu um íslenskan bókmennta-
heim og um störf höfundanna og við-
fangsefni.
Allir hafa fjónnenningamir kynnt
sig á bókastefnunni á síðastliðnum
áratug og raunar líka, fyrir sænskum
lesendum, á öðram vettvangi. Einar
Már var sjálfkjörin stjarna árið sem
hann hlaut Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs (1995) fyrir skáld- |
söguna Englar alheimsins, en jf
skemmst er að minnast heimsóknar 1
hans og Hallgríms Helgasonar á
kvikmyndahátíð Gautaborgar í febr-
úar sl. sem handritshöfundar verka
byggðra á samnefndum skáldsögum
þeirra. Þá var sýnd kvikmyndin
„Englar alheimsins" og mynd Baltas-
ars Kormáks „101 Reykjavík" eftir
samnefndri bók Hallgríms Helgason-
ar var einnig kynnt, en bókin kom út
hjá Norstedts í ár í þýðingu Johns
Swedenmark. Og blaðamaður Gauta-
borgar-póstsins hefur gert sér ferð til '
Hríseyjar að ná tali af höfundinum og
birtir skáldið á ferð um brimúða í út-
jaðri landslagsmyndar (GP. 7. sept-
ember). Hallgrímur sem vinnur að
fjórðu skáldsögu sinni gætir þess að
minnast á merka Islendinga í viðtal-
inu og Jónas Hallgrímsson, Halldór
Laxness, Guðbergur Bergsson og
Björk eru meðal nefndra.
Af heimsókn Kristínar Ómai's-
dóttur mun ekki geta orðið að sinni 1
þannig að kvartettinn breytist í tríó, *
en Kristín kom til Gautaborgai' sein-
ast í vor á vegum útgefenda sinna hjá
Anamma-forlaginu og kynnti skáld-
söguna ,Ástin mín ég deý‘ sem kom
út í sænskri þýðingu Ann Sofie Axels-
son í íyrrahaust undir titlinum ,Álsk-
ling jag dör“. Sú bók var tilnefnd til
Noirænu bókmenntaverðlaunanna í
ár ásamt tveggja binda verki Guð- I
bergs Bergssonai'. Ný skáldsaga eftii'
Kristínu er væntanleg á næsta ári en í I
ár kemur ljósmyndabókin „Sérstakur I
dagur“, með ljóðum Ki-istínar og ljós-
myndum eftir Nönnu Bisp Buchert.
Steinunn Sigurðardóttir, sem hélt
upp á 30 ára skáldaafmæli sitt í fyrra
með Ijóðabókinni „Hugástir“, kynnti
verðlaunasöguna „Hjartastaður" á
bókastefnunni haustið 1996. í íyrra
kom „Sagan af Hálfdáni Fergussyni"
eða „Halfdan Fergusson lámnai' livet
pá jorden" (Foram, 1999), hennar
fimmta skáldsaga í sænskri þýðingu
Inge Knutsson, en fjórar komu út hjá
forlaginu Trevi á áranum 1992-1996.
Inge Knutsson er líka þýðandi Einars
Más, hefur snarað sjö skáldsögum
eftfr hann, allt frá „Riddarna av
randa trappan" (1986) til „Fotspár pá
himlen" (1999).
Steinunn kemur auk þess fram á
dagskrá á föstudeginum þar sem
henni er falið að kynna írska rithöf-
undinn Nuala O-Faolain. I samtali við
Göran Tunström á bókastefnunni I
1996 kom hún fram í álíka hlutverki
þannig að úr varð góð og söguleg
skemmtun.
„Prisbelönt islándsk modem klass-
iker“ nefnist önnur dagskrá á vegum
Máls og menningar og hefst kl. 14
sama dag. Þar er Thor Vilhjálmsson
væntalegur í samtal um verk sín
ásamt þýðanda verðlaunabókarinnar
„Morgunþula í stráum", Inge Knuts-
son, og prófessor Lars Lönnroth,
sérfræðingi í íslenskri sögu og bók-
menntum.
Fyrir þá sögulegu skáldsögu hlaut
Thor íslensku bókmenntaverðlaunin
árið 1998. Það era hinsvegar nærri
þrjátíu ár síðan hann fyrst var til-
nefndur til Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs, eða 1971 fyrir
skáldsöguna „Fljótt, fljótt, sagði ftigl-
inn“. „Fuglaskottís" og „Mánasigð“
færðu honum einnig tilnefningar en
verðlaunin hlaut hann síðan fyiTr
„Grámosinn glóir“ árið 1988 í þýðingu !
Peters Hallberg, sem hefur verið end-
urútgefin hvað eftir annað. Árið 1992
hlaut hann norrænu verðlaun sænsku
akademíunnar.
Thor Vilhjálmsson á skáldaafmæli í
ár, 50 ár era síðan verk hans „Maður-
inn er alltaf einn“ kom út 1950 og
hann er líklega fyrsta íslenska sagna-
skáldið eftir Nóbelsskáldið Laxness
sem kynntur var á sænsku svo athygli
vekti. Peter Hallberg þýddi „Andlit í
spegli dropans" sem kom út á sænsku
1961 (Speglat i en droppe, Rabén &
Sjögren) og hélt áfram að þýða sögur
Thors Vilhjálmssonar, meðan ævin
entist honum, seinast „Náttvíg"
(Nattligt dráp, 1990). Thor á öragg-
lega eftir að bæði ögra og skemmta
sínum sænsku aðdáendum, því hann
kann að tala líkt og hann skrifar, tek-
ur afstöðu ýmist eða fer nákvæmlega
þangað sem hugmyndaflug ber, að
sækja myndir eða minningu í frásögn.
Sagnaskáldið sem háði sína „Sturm
und Drang“-baráttu í París á áranum
1947-1952 hefur lengst af haft orð á