Skírnir - 01.08.1907, Blaðsíða 36

128
Jafnaðarstefnan.
eignir útflytjenda orðalaust gerðar upptækar, ríkisbanki
stofnaður með einkaleyfi til vaxtalausra lánveitinga, verk-
smiðjur, landbúnaður og önnur framleiðslufyrirtæki lögð í
hendur rikisins. Almenn vinnuskylda í lög leidd. Börn
upp alin á almennings kostnað o. m. fl. Avarpið endaði
á þessum orðum: »öreigar um heim allan! sameinið yð-
ur og berjist sem einn maður fyrir þessu markmiði«.
Karl Marx bar þó eigi gæfu til að skera upp herör
meðal verkamanna til baráttu fyrir þessu markmiði. All-
langur tími leið áður en tókst að vekja áhuga verka-
manna alment á félagsskap, og það voru aðrir en hann,
er mestan hlut áttu að því. Þó gerði hann tilraun til að
stofna alþjóðafélagsskap með verkamönnum árið 1862, með-
an stóð á heimssýningunni i Lundúnum. Nokkrir enskir,
frakkneskir og þýzkir verkamenn gerðu þá félagsskap
með sér fyrir tilstilli hans. Síðar bættust við suðrænir
verkamenn. Félagið var skírt Internationale, þ. e.
Alþjóðafélagið. En það varð ekki langlíft. Fjórir árs-
fundir voru haldnir: í Genf 1866, í Lausanne 1867, í
Briissel 1868 og í Basel 1869. Á þessum fundum gátu
fulltrúarnir ekki koinið sér saman. Meiri hlutinn hallað
ist þó að kenningum Marx, en nokkrir voru óánægðir.
Það notaði rússneski stjórnleysinginn Bakunin sér, sprengdi
félagið og kom upp nýju félagi samnefndu 1868, fyrir
fulltingi spænskra og ítalskra verkamanna, sem fara vildu
frekara í allar sakir, hugsuðu sér gatnavíg með bylting-
um o. s. frv. Þetta olli því, að gamla Internationale
varð miklu veigaminna, og árið 1872 er aðalbækistöð þess
flutt til New-York. Þar með lognast Internationale út af.
Þeir, sem heiðurinn eiga fyrir stofnun varanlegs
verkmannafélagsskapar í þeim skorðum, sem enn standa
og blómgast betur ár frá ári — eru Þjóðverjarnir F e r-
dinand Lassalle, Liebhneckt og Bebel.
Lassalle1) var lítill fræðimaður. Vísindavit sitt sótti
hann að mestu leyti i Ricardó, hinn nafnkunna þjóðmeg-
J) Georg Brandes hrfir ritað um hann stóra hók og er fullur aðdá-
unar að mikilmensku Lassalles.