Skírnir - 01.08.1907, Blaðsíða 78

270
Ritdómar.
eins um að koma fram hefndum, brjótast til valda, kúga þá ti!
auðsveipni. Nótt eftir nótt reikar hann aleinn og andvaka um
hýb/li sín, og hugsar ráð sitt. Og það er svarta myrkur í sál
hans. Eina skíman eru hrævareldar haturs og hefnigirni, sem
leiftra yfir leiðum svikinna vona og sérvitra hugsjóna. Eina slíka
nótt skygnist lúilsigldur meinleysingi, »Einar í Bælinu«, iun í sál
hans. Þorgeir skipar honum hvorki né biður hann að kveikja í
vöruhúsi kaupfélagsins. En hann stingur eldsp/tnastokk í vasa
hans, og talar um kaupfólagið á yrnsa vegu. En Einar fer út og
kveikir í húsinu. ITann er tekinu fastur. Þorgeir reyuir að
koma honum undan — til Noregs, en á leiðinni til skips hrapar
hann fyrir björg, og finst þar dauður næsta dag. Þorgeir finnur
fullvel að hann er valdur að húsbrunanum, og dauða Einars, og
grunur fellur á hann. Állir forðast hann og fyrirlíta, en enginn
þorir að tala hreinlega við hann um orsökina. Sálarkvalir hans
aukast og margfaldast. Hann verður taugaveiklaður, sér ofsjónir,
og verður að drekka sig í svefn á kvöldin. En mennína hatar
hann og fyrirlítur enn meira en áður. Houum finst tortrygni
þeirra, brigðmælgi og skilningsleysi hafa gert sig að glæpainanni.
Skuldunautum sýnir hann hörku, og hygst nú að hefua sín, og ná
aftur völdum. En þá legst hann á banasæng. Nú skilur hann
loksins, að þessir menn, sem hann hatar og kennir ógæfu sina, eru
ekki að ástæðulausu slíkir sem þeir eru. Hann hefir heimtað of
mikið af þeim, vænzt meira af þeim en sanngjarnt var. Börn-
in voru vanrækt. Þess vegna var fullorðna fólkið lítilsiglt.
Hver sem bæta vill þjóðina, á að byrja á börnunum. Og á bana-
sænginni ánafnar Þorgeir hreppi sínum 20,000 krónur, með þeim
fyrirmælum, að vöxtunum skuli varið til menningar börnum ör-
yrkja í hreppnum, 4 í senn. Það voru manngjöld fyrir »Einar í
Bælinu«. Börnin hans 4 áttu að njóta fyrsta styrksins, svo þau
yrðu honum meiri og betri. Siðan áttu börn annara lítilmagna að
njóta hans, svo komandi kynslóðir yrðu þeim hverfandi betri.
Þorgeir er persóna, sem vert er að gefa gaum.
Og höf. tekst oft vel, en stundum ágætlega að sýna lesaranum
inn í sál hans. Hann er mannvinur, og vill gera alt hið bezta
fyrir lýðinn. En hann vill fá að gera góðverkin s j á 1 f u r — helst
einn — og með sínum hætti. Þegar frúrnar eru að safna gjöfum
handa »Margrótu í Bælinu«, og senda Þorgeiri gjafalistann, glottir
hann hæðilega að þessum lítilsigldu tilraunum frúnna til að fá
a ð r a til að gera gott undir s í n u nafni. Hanu skrifar 2 kr.