Skírnir - 01.04.1908, Blaðsíða 52

Leo Tolstoj
148
breytti skyldukvöðunum í fast árg-jald og varð manna
fyrstur til að veita þeim ýmislegt hagræði, er ánauðar-
okinu loks var létt af bændastéttinni árið 1861. Hann
tók sér ferð á hendur til annara. landa í því skyni að
kynna scr alþýðufræðslu, og kom síðan á fót hjá sér bænda-
skólum, er hann var horfinn heim aftur. Hann lagði hið
mesta kapp á ýmsar umbætur til hagræðis bændastéttinni
og var bændum hinn mesti stuðningsmaður og bjargvættur
í öllum greinum. Eigi lét hann af að rita skáldsögur, þótt
lítið gerði hann úr þeirri list, en rit hans urðu með nokk-
uð öðrum liætti en áður, viðfangsefnin dýpri og tilkomu-
meiri og alvaran meiri, og frægustu skáldrit sín — »Stríð
■og frið« og »Anna Karenin« — reit hann um og eftir
þessar mundir. En upp úr þessu tóku gátur lífsins og
tilverunnar að steðja að honum og fengu honum svo mik-
illar áhyggju, að hélt við sturlun og heilsan bilaði, þrátt
fvrir mikla líkamsburði. Varð hann að lokum að hlaupa
frá störfum sínum og flytjast aftur til Kirgizabygðar á
landamærum Rússlands. Lifði hann þar mestmegnis á
kaplamjólk og hrestist aftur smám saman.
Arið 1862 kvongaðist hann og gekk að eiga læknis-
dóttur frá Moskva. Þeim hjónum varð 13 barna auðið og
lifa 8, en 5 dóu á unga aldri.
Lúkum vér nú um sinn að segja frá ytri lífskjörum
Tolstojs, en snúum oss í þess stað að hinu innra lífi hans.
Skal hér í stuttu máli skýrt frá hugarstríði hans og fram-
vexti þeirrar lífsskoðunar, er hann að lokum kom sér
niður á og hefir haldið fast við æ siðan.
II.
Svo segir Tolstoj sjálfur frá, að hann hafi um fimtugs-
aldur tekið algerðum sinnaskiftum, og er það að vísu
satt. En hitt mun þó óefað rétt, að margar af skoðunum
þeim, er hann nú heldur fram, hafi verið farnar að grafa