Skírnir - 01.04.1908, Blaðsíða 54

150
Leo Tolstoj.
renna. Og hvers virði er orðstírinn þegar maðurinn er
sjálfur kominn í gröfina? Nei, orðstírinn ræður eigi fram
úr rúnum lífsins.
Hann glímdi án afláts við þessa dulargátu, en var
lengi vel jafn nær. Þegar hann velti fyrir sér hugsun-
inni um krankleik, örbyrgð og dauða, þá virtist honum
lífið vera þung byrði, sem æskilegt væri að losna við sem
fyrst. Hann þóttist geta tekið undir með prédikaranum
og sagt:
»Alt er hégómi! Hvaða ábata hefir maðurinn á allri
sinni fyrirhöfn, sem hann þjáir sig með undir sólunni?
Eg sá öll þau verk sem gjörð eru undir sólunni og sjá!
Það var alt hégómi og skapraunir!« —
Hver af oss fær óskum sínum fullnægt, eða er sæll,
þótt hann fái það?
Var lífið ekki í raun réttri eins og nokkurs konar
hrikaleikur, sem oss er teflt út í af einhverju fítonsafli,
án þess að vér fáum sjálfir nokkuru ráðið? Og var þá
ekki sjálfsmorð einasta athvarfið og úrlausnin?
Um eitt skeið var honum ríkt í huga að fyrirfara sér,
en það fórst þó jafnan fyrir, án þess að hann gæti gert
sér grein fyrir ástæðunni. Honum var eins og aftrað frá
því af einhverju ósýnilegu afli. Að lokum hugkvæmdist
honum að leita skýringar og úrlausnar hjá þeim, sem
vitrastir og fróðastir eru haldnir, hjá spekingunum og
hinum skriftlærðu.
Hann sneri sér þá fyrst til vísindamannanna, en
græddi býsna lítið á því. Þeir bentu honum að eins á
»framþróunarlögmálið«. Tolstoj vildi fá að vita hver væri
tilgangur lífsins, en þeir svöruðu út í hött og fóru að
rausa um »uppruna« lífsins. Svipað varð uppi á teningn-
um, er hann sneri sér til prestanna. Hann komst brátt
að raun um, að þeir höfðu ekki einu sinni óbundnar
hendur til að leita sannleikans, þótt þeir vildu. I sum-
um greinum fylgdu þeir meira að segja fram skoðunum,
sem honum virtust í meira lagi hvimleiðar. Þeir töldu
t. d. hernað réttmætan, en hernað og blóðsúthellingar