Skírnir - 01.04.1908, Blaðsíða 31

Peningaverðið á Islandi.
127
greiðslura. Ef maður átti að fá 3000 kr. í laun og verð-
lagsskráin hafði hækkað 3%, átti hann að fá 3090 kr.;.
ef hún hafði lækkað um 3%, átti liann að fá 2910 kr.
Lowe vildi moð þessari tillögu sinni vega á móti öllum
verðbreytingum, koma því í ró og jafnvægi, sem nú er
óendanlegum breytingum undirorpið, og leiða í lög jafn-
vægi í stað þess óróa og allrar þeirrar áhyggju, sem er í
för með breytingunni á peningaverðinu.
Eftir að Vesturheimur fanst, 1496, hafa peningar
stöðugt hækkað í verði; þar voru silfur- og gullnámur,
sem juku svo á framleiðluna, að góðmálmarnir liafa ávalt
fallið í verði eftir það 1875 var það álit vísindamanna,
að 8 kr. þá mundu hafa sama verð í rauninni, sem 1 kr.
hafði 1500. Lækkun peningaverðsins hefir haft mikil
áhrif á sögu Norðurálfunnar. Baráttan milli Karls I. á
Englandi og parlamentsins, sem endaði með borgarastyrjöld
og aftöku konungsins, er álitin að stafa meira frá verð-
falli peninga en frá lunderni konungsins. Það hefir þótt
hyggilegt eftir á, þegar ýmsar stofnanir áskildu sér tekjur
sínar ákveðnar eftir kornverði, eða veiðlagsskrá. Það hefir
t. d. kirkjan hér á landi gjört, og margir jarðeigendur
munu enn gjöra hið sama, að láta greiða sér landskuldir
og leigur eftir verðlagsskrá. Hér á landi stafar þetta
nokkuð af því, að hér hefir verið lítið af peningum manna
í milli, og flest það hefir verið borgað með landaurum —
vörum — sem annarsstaðar hefir verið greitt í peningum,
þar meðal hjúakaup og annað.
II, Verðlag d innlendri v'öru.
Með konungsúrskurði 16. júlí 1817 eru settar reglur
um verðlagsskrár á íslandi, sem fylgt er enn í dag að
mestu leyti. 1818 voru samdar að eins fimm verðlags-
skrár fyrir alt landið: ein fyrir Skaftafellssýslur, önnur
fyrir alt Suðuramtið, þriðja fyrir alt Vesturamtið, fjórða
fyri fjórar sýslur í Norðuramtinu, og fimta fyrir báðar
Múlasýslurnar. íslenzku vörurnar, sem nefndar eru í