Skírnir - 01.04.1908, Side 56

Leo Tolstoj.
i:.2
stéttin. Þótt ólíklegt ínætti þykja að hann græddi nokkuð
á því, vildi hann þó einkis láta ófreistað og hugði sem
svo, að það væri stundum »smælingjum opinberað, sem
vitringum er hulið«, — og honum varð að ætlun sinni.
Tolstoj hafði jafnan borið hlýtt þel til bændanna og
haft allmikið samneyti við þá. Þeir voru yflrleitt blá-
snauðir og fáfróðir í flestum greinum, þeim var íþyngt
með alls kyns sköttum og skyldukvöðum og knúðir til
herþjónustu hvernig sem á stóð fyrir þeim. Þeir urðu
eigi að eins að ala önn fyrir sér og skylduliði sínu, heldur
og fyrir lánardrotnum sínum, því af sveita þeirra voru
auðæfin runnin, sem tignarflokkarnir sóuðu og svölluðu.
En þrátt fyrir það var eins og þeir hefðu höndlað hnossið,
íundið ráðninguna á gátunni miklu um tilgang lífsins.
Ekki réðu þeir sér bana, þótt andstreymi og þjáningar
bæri að höndum, heldur báru kross sinn með þolinmæði
og urðu vel og karlmannlega við dauða sínum þegar þar
að kom. Hvernig gat í þessu legið? Því meir sem hann
hugleiddi þetta, þess ljósara varð honum, að bændagarm-
arnir litilsvirtu, sem ræktuðu jörðina í sveita síns andlitis
og framleiddu þær lífsnauðsynjar, sem enginn má án vera,.
lifðu í sannleika nytsömu og virðingarverðu lífi og höfðu
að ýmsu leyti réttari skilning á alvöru lífsins og tilgangi
þess, en bæði stórmennaflokkurinn, kennilýðurinn og vitr-
ingarnir.
Hann vakti máls á þessu við bændurna sjálfa, og
þótt þeir ættu bágt með að koma orðum að því, þá þótt-
ist hann samt finna, að þeir hefðu fastan grundvöll undir
fótum. Honum brá nokkuð kvnlega við, er þeir fóru að
tala um að »þjóna guði« og »lifa eigi sjálfum sér«. Hann
var löngu biiinn að týna guði, að hann liélt. Hver er
þessi »guð«? hugsaði hann. Og nú hóf hann leitina eftir
guði og lögmáli hans, sem um leið er lögmál lífsins. Og
að gömlum vanda gekk hann fram með hinni mestu ná-
kvænmi og samvizkusemi, því alt vildi hann rannsaka
frá rótum. Hann settist við og þrautskoðaði hin fornu
lielgirit Austurlandaþjóða, Kínverja og Indverja. Alstaðar