Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Side 26

24
Kristnes í Eyjafirði og Skurðbrekku í Hornafirði. — Hér má og minna
á athöfn Ólafs pá, er hann skírði bæ sinn Hjarðarholt (Lxd. 24).
Bendir sú athöfn — þó síðar væri — á höfðingslund lnm. og rýmri
hugsun en inn »í höfuðið« á sjálfum sér.
í Ln. eru taldir 38 lnm. »ágætastir« (9 vestra, 8 nyrðra, 10 eystra
og 11 syðra). Allir munu þeir norskir að ætt, nema Sæmundur
suðureyski. — Vitanlega er »ágætið« miðað mest við það, hve mjög
þeir voru höfðingbornir, jafnvel upp í 4. og 5. lið. Svo og hve
mikla mótstöðu þeir höfðu getað veitt og felt marga inenn fyrir
Haraldi kon., hve mikinn auð þeir áttu, marga þræla og mikið land-
nám. Ef þeir börðust hér til landa og ráku frá sér aðra, er fyr voru
komnir, þá eru þeir »ágætari« en hinir, sem urðu að flýja á stað af
stað (Ásólfur) vegna betri trúarbragða og háleitara siðgæðis.
Að manngildi sleptu, má það samt orka tvímælis um ágæti
austfirðinganna sumra, umfrain aðra ótalda. Eru það helst þeir Özurr
Ásbjörnss., bræðurnir Ketill og Graut-Atli og Hrafnkell Hrafnss. (sem
í Ln. — 274 eða 196 — er ruglað við Hrafnkel goða). En ótaldir eru
þar þrír höfðingjar meðal hinna útvöldu: Hjörleifur Hróðmarss. og
hersissynirnir Helgi og Gnúpa-Bárður — og þó er Özurr talinn, sem
var brórðursonur þeirra1).
Bæir þessara 38 höfðingja eru (5+3 =) 8 kendir við nöfn
þeirra sjálfra — og konu eins, Arneiði, hertekna jarlsd. vestræna —
en (27+3 =) 30 við eitthvað annað. Bæir þriggja eru ekki nefndir,
en aðrir þrír fylla tölurnar á báðar hliðar, af því að þeir byggja á
tveimur stöðum, og hefir annar bærinn verið kendur við þá. — Slíkt
kemur oft fyrir í Ln., og er þá venjul. yfirgefni bærinn kendur við manninn.
í dæmi þessu er minna en bæja kendur við ábúendur, og
hvergi sönnun fyrir því að þeir hafi sjálfir gefið þessi nöfn.
Vilji maður fara svo langt, að sýna sömu hlutföll í bæjanöfnum
allra lnm., þá vandast málið.
Hversu marga má kalla landnámsmenn ?
Rétt held eg væri í rýmstu merkingu að kalla þá alla Inm.,
sem Landnáma telur að lönd hafi numið hér og bæi bygt, er áður
voru ekki til, og líka þar sem bygt hafði verið í svip, en síðar yfir-
gefið. Yrði þá að telja alla jafnt. Stórhöfðingjana, er námu heilu
héruðin, þá er þeir vísuðu til landa, seldu lönd og gáfu, eins þó að þræl-
ar væru eða leysingjar. Einnig börn og barnabörn lnm. — jafnvel
þó fæddir væru hér á landi, þegar kunnugt er að þau bygðu ný og
1) Hann vantar þó í registur Ln., alþ. útg. — Hjörleifur er í hvorugri
útg. talinn með lnm,