Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Page 39

37
landnám Ævars náði aldrei til Bólstaðarhlíðar, því þar hefur að öll-
um líkum Þorkell vignir haft bústað, sem áður er bent á1).
Vjer sjáurn þvi, að landnám Ævars hefur náð frá landamerkjum Holta-
► staða og Hvamms (því löngu eftir landnámstíð, var Hvammur gefinn Holta-
staðakirkju), upp með Blöndu og að landamerkjum Æsustaða og Ból-
staðahlíður »og svo þar fyrir norðan háls«. — En engin tvímæli geta
það verið, að »háls« sje Langadalsfjallið neðan frá Móbergi og hefur
þá Ævar numið Laxárdal (fremri), sem einmitt liggur þar mest við
Hálsinn«. Fullnaðarsönnun um það felst og í því, að ennþá eiga áð-
urtaldar jarðir í Langadal land norður í Laxárdal, að Laxá eða í miðj-
an dal, t. d. Strúgsstaðir. Kárahlíð á Laxárdal er m. a. gamalt býli
úr Strúgsstaðalandi, rjett norðan við Strúgsskarð og hefur verið ó-
bygt um 1700 (Á. M. Jb. 1704). En fyrir fáum árum var það bygt
upp aftur og er nú sæmileg jörð. Um 1700 er Litla-Vatnsskarð einn-
ig talið Vú úr heimajörðinni Móbergi (Á. M., sjá Johns., 241, n. m.) Og
ennfremur hefur Móberg átt selstöð í Litla-Vatnsskarði frá ómuna-
tíð. Heitir þar enn Móbergssel, austast í Skarðinu, og sjást þar tals-
verðar rústir2). Á seinni öldum var hætt að hafa þar í seli, en bygð-
ist frá og um 1850 er Móbergssel talið hjáleiga frá Móbergi, lOhndr.
að dýrleika (J., bls. 242). Á. M. nefnir Móbergskot, en ekki Móbergs-
► sel, og má vel vera að það sje eitt og hið sama.
Af þessu sjest þá það, að Ævarr hefur numið Laxárdal og Litla-
Vatnsskarð, sem nú er nefnt svo. Þarf því ekki að efa það, að fjöll-
in austan Laxárdals (Laxárdalsfjöli sunnan við skarðið og Grjótáröxl-
in norðan við það) hafa verið austur-takmörk landnámsins. Á þessu
svæði er því Ævarsskarðs að Ieita. Eru skörðin þrjú í landnáminu
og þó reyndar fjögur, ef Mjóadalsskarð er talið með. Það liggur
austur frá Mjóadal gegnum Laxárdalsfjöllin og er þröngt og undir-
lendislaust gil, grýtt og graslítið. Mun engum manni til hugar koma,
að þar hafi verið búið, enda engar rústir. Strúgsskarð hefur verið
yst í landi Ævars. Það liggur milli Laxárdals og Langadals og um
það hefur selvegurinn legið frá Móbergi austur að Móbergsseli. í
skarðinu er alóbyggilegt; botninn er grýttur, graslaus og þröngur, og
1) Þórhalla Ævarsdóttir átti Ólaf á Haukagili í Vatnsdal (Hallfr. saga, bls.
4). Hafa því allir afkom. Ævars færst vestur í sýsluna.
2) Rústir þessar skoðaði jeg 24. maí s.l. Bærinn hefur staðið neðst á sljettri
skriðugrund. Lítið markar fyrir veggjum, því þeir hafa hrunið inn og myndað
” lága, hólmyndaða bungu. Austan við er lágt fleytingsþýfi og þar eru (fjórar)
húsatóftir — og er mjer þó næst að halda, að það sjeu seltóftirnar gömlu. Vegg-
irnir sjást allvel, því grjót hefur verið í undirstöðunni. Efst á grundinni ofan
við bæjarstæðið eru skýrar rústir af fjárhúsi, tvídyra. Móbergsel lagðist í eyði
fyrir 30 árum og bjó þar siðast Hannes Kristjánsson.
b