Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Page 43

41
Vatnsskarði, (sbr. frásögn Danívals hjer áður). Færir hann til þá sönn-
un, að sá bær hafi verið fluttur, vegna þess að hinn gamli hafi farið
af fyrir skriðufalli, en »þar sem bólstaðurinn hafi verið heiti
enn í dag (þ. e. 1871) Evarstóftir«.
Þetta er rjett frá sagt. Skamt fyrir norðan túnið á Litla-Vatns-
skarði kallast Hryggir. Eru það uppgróin skriðuföll og þar eru
miklar húsarústir og mannvirkjaleifar. Danival sagði mjer, að það
væri ahnæli að bærinn hefði staðið þarna áður, en verið fluttur sök-
um skriðuhlaupa úr fjallinu. Ekki mundi hann neitt nafn á rústunum,
en bersýnilega eru þarna Evarstóftir, sem Jóhannes talar um1) því
miður hafði jeg ekki tíma til að skoða rústir þessar, en Danival
bóndi Danivalsson á Vatnsskarði sendi mjer eftir beiðni lýsing af tóft-
unum. Er aðaltóftin um 50 fet á lengd og 34 fet á breidd. Snýr
hún nokkurn veginn norður og suður. Henni hefur verið skift í 3 hús
og er miðhúsið »helmingur af stærðinni«2 3), en hin minni til beggja enda.
Til hliðar við aðaltóftina eru tvær húsaleifar, önnur hefur verið ofan-
við og er veggjaskýr, en hin fyrir neðan, mjög óglögg. Norðan við
tóftirnar er melhryggur, »auðsjáanlega skriða úr fjallinu«, og rjett
utan við melhrygginn er hústóft, 12 fet á lengd og ca. 6 á br. Um-
hverfis tóftirnar hefir »bersýnilega verið ræktað land«‘J) því merki þess
sjást þar á töðugrónu vall-lendi. — Nú ber þess að gæta, að rústir
þessar eru alls ekki í skarðinu. Þær eru talsverðan kipp norður frá
því. Frásögn Landn. »í Ævarsskarði«, væri þá ekki alls kostar rjett.
Mjer þykir þó varhugavert, að rengja þá frásögn í neinu, þar sem
frásögnin lýsir svo nánum kunnugleika í öðrum atriðum. Skoðun mín
er því sú, að Ævarr hafi bygt bústað sinn í Ævarsskarði, þar sem
vestari rústirnar eru. Hefur þar verið allvítt túnstæði, en ekki gras-
gefið, því jarðvegur er svo grýttur þar. En vegna snjóþyngsla1*), hafi
bærinn lagst niður þarna mjög fljótt, því reynslan hefur bent Ævari
eða niðjum hans á betri bæjarstæði út með fjallinu að vestan, og
því hafi bærinn verið bygður þar mjög stuttu eftir landnám Ævars,
enda var miklu styttra til engja en úr skarðinu sjálfu. Gamli bærinn
svo verið notaður sem sel, en nýi bærinn erft nafnið Ævarsskarð,
þótt ekki ætti það eins vel við. Svo hefur selið verið endurbygt
eftir þörfum. Eftir að bærinn var færður úr skarðinu hefur Móbergs-
1) Ævarr og Evar er sama nafnið, ýmist ritað æ eða e. Fram á 13. öld var
og æ borið fram sem e, t. d. skær — sker — þ. e. með stuttu e-hljóði: Evars-
= Ævars-tóftir.
2) Orðrjett eftir Danival.
3) Þegar jeg fór þar um — 24. maí — lá fönn um alt skarðið, en miklg
snióminna fyrir austan (Víðidal) og vestan (Laxárdal).