Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1925, Side 62

60
lega vóru fjárhús. Fyrir sunnan Kragavöll er Suðurhúsatúnið (6) og
náði að túngarði og upp að reiðgötu. Austur af bænum hjet Mið-
uöllur (7) frá reiðgötunni heim að bæ og norður að Hríseyjargötu (8).
Ofan til á Miðvelli hjet Miðuallarbarð (9). Fyrir neðan það Kuiaból
(10) og liggur miklu lægra en völlurinn; þar held jeg hafi verið hjá-
leigan Tröð (11), því þar sjest fyrir löngu vallgrónum húsatóttum, og
veit jeg ekki hvar Tröð gæti hafa verið annars staðar í Dagverðar-
nesslandi, því hvergi eru þar rústir á öðrum stöðum, sem líkjast
bæjartóttum, en þó eru þessar tóttir all-óglöggar. Verið gæti að fjár-
hús hafi verið bygð ofan á Traðartóttir. — Norður af bænum fyrir
vestan Hríseyjargötu er Norðuruöllur (12); ofan-til á honum eru vall-
grónar tóttir, sem auðsjáanlega eru fjárhústóttir; en heiman-til á hon-
um er kirkjan og kirkjugarðurinn í kring, rjett heim-undir bæ. Norður
af kirkjunni í Norðurvelli eru langir og sljettir hólar, sem heita Kirkju-
hólar (13), en vestur af þeim og vestan-til í vellinum heitir Brunn-
hóll (14). Norðvestur af Kirkjuhólunum er Norðurhúsatúnið (15), nokk-
uð lægra en völlurinn og nær að sjó og suður að mýri við brunn-
ana. Norður af brunnunum er einstakur hóll næstur Kirkjuhólunum og
heitir Rósuhóll (16). Klettahornið vestan-til á Norðurhúsatúninu, rjett
við lendinguna, hjet Altarishorn (17). Vestan-ti! við brunnana hjet
Hesthústún (18) og í því var Hesthúshóllinn (19) og norðan-til á hon-
um vóru hesthúsin. Guðmundur Daðason, bróðir Guðlaugs á Heina-
bergi, var í ungdæmi sínu vinnumaður í Dagverðarnesi hjá sjera Lár-
usi M. S. Johnsen (dó 1859); hann sagði mjer, að í hans tíð þar hefði
hesthústúnið og norðurhúsatúnið í sameiningu verið kallað Stillhóla-
uöllur (20); að líkindum fengið nafnið af því, að þegar farið var frá
bænum ofan í landið, vóru stillur, síðar brú, yfir mýrarsund ofan á
Hesthúshólinn og af honum aftur yfir tjarnarós stillur, síðar brú, ofan
á holtin.
Fyrir austan túnið er allstórt vatn eða sjór, sem heitir Lón (21).
Það nær langt upp-eftir; Hrísey er vestanvert við það, en Lónásar
o. fl. austanvert. Af túninu á Hrísey er hátt rif, og fellur með foss-
falli miklu yfir það úr Bæjarvognum og inn í Lónið um stórstraum.
í Lóninu eru þessir hólmar: Næst Kvíabólir.u er Bolli (22), allhár
hólmi með lágum fitjum í kring; má líkja honum við bolla á undir-
skál. Sunnar er Iangur hólmi, með hól norðan-til og heitir Marhnútur
(23). Þá er ofarlega í Lóninu lítill hólmi, sem heitir Suartbakasker (24).
Enn ofar er hólmi, nálægur Hrísey, og heitir Grœnhólmi (25). Þar
nokkru ofar er staksteinótt rif yfir Lónið, frá Rifjahólmunum og yfir
undir Litlu-Borg (í Sellandi). Nokkru þar ofar er hátt rif yfir Lónið,
ofan-til af Rifjahólmunum og yfir-undir Selland. Yfir þetta rif fellur