Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Ukioqatigiit

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Qupperneq 69

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Qupperneq 69
SPRENGIDAGUR 73 maður hans, Egill bóndi Einarsson á Snorrastöðum í Laugardal, var fæddur 1523 og hefði því átt að muna katólska siði af eigin raun. Það er þó ólíklegt, að vatn hafi einungis verið vígt á sunnudögum. Úti í Evrópu var sem áður sagði alvanalegt að blessa mat sérstaklega með þeim hætti við stærri hátíðir svosem föstuinngang og á páskum, sem gæti útskýrt orðið sprengjelaurdag í Noregi. En jafnvel þótt svo hefði verið, er ekki þar með sagt, að vatninu hafi endilega verið stökkt á dauða og lifandi hluti á sama degi. Og ljóst er, að þær athafnir, sem hér er sagt frá, gætu rúmast innan merkingar þýsku orðanna Sprengetag og Sprengfest.31 Slík fyrirbæri hlutu svo að hverfa við siðbreytinguna um miðja 16. öld, en óljós minni um þau gátu hæglega lifað áfram og ósjaldan í eitthvað brenglaðri mynd, svo að síður væri unnt að úthrópa þau sem alvarlega pápisku. 5. Hér verður nú sett fram eftirfarandi tilgáta: Orðið Sprengetag eða einhver mynd þess hefur borist hingað úr þýsku og liklega fremur með Hansakaupmönnum undir lok miðalda en hinum þýsk- menntuðu biskupum. Ella ætti þess frekar að sjá stað i kirkjumálinu, en einsog áður greindi frá telur Jón Grunnvíkingur þetta alþýðuorð. Hugsanlega gæti norska þó verið milliliður, en á sama hátt hefur orðið væntanlega borist þangað. Því miður hefur svo lítið enn verið orðtekið af norskum skjölum frá 15. og 16. öld, að ekki er unnt að fullyrða neitt um, hvort þvílíkt orð komi þar fyrir. Svipað er raunar að segja um skjöl frá þessum tíma á hinum fjölmörgu þýsku mállýskum, og er þó rétt að minna aftur' á svissneska orðið Sprengmantig. Við siðbreytinguna á 16. öld var sá siður vitaskuld bannaður að stökkva vígðu vatni á menn, skepnur, matvæli, hús, tún og engjar. Orðið sprengi- dagur hefur þó geymst áfram og fest við föstuinnganginn, sem líklegt er að verið hafi einn þeirra tíma, þegar vígt vatn var hvað mest um hönd haft. Löngu seinna býr þjóðin sér svo til þá skýringu á þessu framandlega orði, að á þriðjudaginn í föstuinngang hafi mönnum í katólskum sið hætt við að éta sig í spreng. í Noregi hefur orðið hinsvegar fest við laugardaginn fyrir páska, sem einmitt var mikill ,,sprengidagur“ í katólskum sið einsog áður greinir. TILVÍSANIR 1 Þjóðháttaskráning Þjóðminjasafnsins (ÞÞ) 3690, 3701, 3853, 3720, 3737. 2 ÞÞ 3651, 3721, 3815. 3 Almanak. íslenzkað af Jóni Sigurðssyni. Khöfn 1853-54, 1860-74. Almanak hins íslenzka Þjóðvinafélags. Rv. 1875-1969. Almanak. Útg. Ólafur S. Thorgeirsson. Winnipeg 1895-96.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.