Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1981, Blaðsíða 125

JÓN STEFFENSEN
ATHUGASEMD OG ÁBENDING
varðandi grein Guðrúnar Sveinbjarnardóttur og samstarfsmanna:
Excavations at Stóraborg, a palaeoecological approach
Það er vissulega fagnaðarefni að nú eru hafnar hinar fyrstu skipulegu rann-
sóknir á hérlendum sorphaugum, svo áhugaverðir sem þeir eru fyrir lífshætti
genginna kynslóða. Því er svo ekki að leyna að það urðu mér nokkur von-
brigði að lesa í Árbók 1980 hina snöggsoðnu bráðabirgðaskýrslu um upphaf
rannsóknanna og sögulegan inngang. En það sem kemur mér til að grípa til
pennans er hversu frjálslega mér eru gerðar upp skoðanir þegar sagt er um
rannsóknir Jóns Steffensens á mannabeinum frá Skeljastöðum (Forntida gár-
dar i Island, 1943, bls. 227 ff.): ,,but this one sample is too little to give much
idea of the mediæval Icelandic population, either in terms of stature-or
mortality“.
Það hefur aldrei hvarflað að mér, að Skeljastaðabeinin, jarðneskar leifar
íbúa afdalabyggðar, væru til þess fallin að veita almennar upplýsingar um ís-
lendinga á miðöldum. Þetta voru fyrstu athuganir á beinum þeirra og þess-
vegna nauðsynlegt, ef meta átti stöðu Þjórsdæla hinna fornu meðal þjóðar-
innar, að hafa góðan samanburðarefnivið. Hinn eini sem þá var völ á, voru
bein úr heiðnum kumlum, sem varðveitt voru á Þjóðminjasafni. Þau höfðu
þá kosti að vera víðsvegar að af landinu og vel tímasett, en þann ókost að vera
tiltölulega fá. Þær ályktanir viðvíkjandi hinum fornu íslendingum almennt
voru því dregnar af heiðnu beinunum.
Þá er það fæð beinagrindanna frá Skeljastöðum, sem fer fyrir brjóstið á
greinarhöfundum, jafnframt því sem þeir benda á hvað megi teljast gott í því
efni, nefnilega: „Apart from recent work in mediæval York (Dawes and
Magilton, 1980), there are few samples from the rest of western Europe and
these also tend to be small.“ Hér er stórt upp í sig tekið miðað við að höfund-
arnir, sem vitnað er til, láta sér nægja að segja um rannsóknir sínar ,,the first
of their size and scope to be published in Britain“, (Dawes and Magilton,
1980, bls. 113). Fjöldi er afstætt hugtak. Ef borinn er saman minnsti fjöldi
beinagrinda úr Skeljastaðagarði, 66, við þær 1041 úr garðinum í York (St.
Helen-on-the-Walls), þá er hlutur Skeljastaða lítill. En sé spurt hvort