Eimreiðin - 01.05.1901, Blaðsíða 44

124
þar vanti sum orð; það verður reynslan að sína, og ef svo er, er hægt
að ráða bót á gallanum í öðrum útgáfum. Hins vegar standa í kver-
inu nokkur orð, sem eru svo forn, að þeirra mátti vel missa, t. d.
remmiskíð, kylna (er hefir eiginlega aldrei verið íslenzkt orð) osfrv., en
heldur of mikið, en of lítið. Ég get því ekki betur séð, en að kverið
geti komið að góðum notum, þeim sem þess þurfa. En það er ýmis-
legt annað, er að má finna, og það er einkum það, að það ber
ósjaldan á því, að höf. er ekki málfræðingur, og að hann er að sumu
leyti kreddufastur. Hann fer stundum skör lengra, en þörf var á, og
lengra en tilgangur kversins heimilar. Höf. blandar stundum saman
réttritun og orðmyndum; hann skoðar orðmyndir svo sem þær
heyri undir réttritun, og gefur því reglur um, að svo og svo megi
ekki rita. Ég á hér einkum við forn bæjanöfn. Éað er varað við
orðmyndum sem Aubnar, Nesjar, Eibar, Holtar osfrv. Éetta tel ég
mesta ókost kversins.. Þessar orðmyndir eru ef til vill 1000 ára gamlar,
og eru eingöngu notaðar i öllum fornbókum og undantekningarlaust í
alþýðutali fyr og nú. Það hafa verið lög í málinu, svo snemma sem
hægt er að sjá, að þegar hvorugkyns orð voru gerð að eiginnöfn-
um (í fleirtölu), þá fengu þau (aðra) endingu, holt (flt.) varð Holtar
osfrv Þetta er lögmál, sem ekkert þýðir að vilja nú að fara að raska;
það hefir enginn heimild til þess og það er engin ástæða til þess.
Það er ótölulegur orðagrúi í málinu, sem þá mætti líka fara að um-
skapa og eru komin jafnlangt frá hinni svo kölluðu »réttu« mynd sinni.
Því þá ekki fara að skrifa t. d. Reykjar-vík; svo ritar Ari. Alveg sama
er að segja um orðmyndir sem Egli. Það er lítið vit í þvi að heimta
Agli, úr því allir segja hitt, alveg eins og allir segja lykli, en enginn
lukli, enda er Egli margra alda gamalt mál. ress konar orðmyndir
eiga alveg eins mikinn rétt á sér eins og svo ótal margar aðrar, sem
eru þeim hliðstæðar. Ég gæti nefnt margt fleira þess kyns, t. d. að
höf. vill láta útrýma orðmyndum sem keipréttur (keik-), svigrúm (f.
svif-), kvenn- (f. kven-) og því um líkt. Þótt það sé rétt, að keik-,
svif- osfrv. kunni að vera eldri myndin, eru hinar nu einu sinni orðnar
fastar og eru vel hugsunarréttar. Ósamræmi er það, að höf. ekki líka
vill breyta kubimgur í kúfungur (sem er eldra). Heldur ekki skil ég
neitt í því, hvers vegna nú á að fara að rita trýbi f. trybi; trýbi get
ég rakið fram á 15. öld, en svo hverfur sú mynd. Alveg eins er með
lýréttur. Fyrir 1000 árum sögðu menn aðeins lýritr. Jafnalgengar
myndir sem smér og ket hafa jafnmikinn rétt á sér sem smjör og kjöt,
ef ekki meiri. Hvað má þá ekki segja um hrævar-eldur; það orð
gerir höf. enga athugasemd við.
Þessu máli náskylt er, að hof. lagfærir orð, er ekki eru fundin í
fornbókum, en hann hyggur séu rangt »framborin« í alþýðumáli. En
víðast hvar er mjög efasamt, hvort skýringin er rétt. Ég efast mjög
svo um, að tylli-dagur sé komið í stað tigli-dagur, greppa- (eða greppi-,
svo hef ég ætíð heyrt orðið) -trýni í stað greypi-tr.; annaðhvort er. hér
eignarf. flt. af greppur .eða annað orð, sem nú er ekki til í voru máli.
En hvernig ætti greypi að hafa breyzt í greppi. (greppa) r Svo er og
um orðið tvielleftur, sem á að vera tvíefldur. Ég vil þó benda á, að
orðið tvíelleftur (22 vetra, 0: á bezta skeiði) finst í fornu máli; getur